همه چيز در مورد طلاق

 

 

موضوع: طلاق

 

 

استاد راهنما:

 

 

استاد مشاور:

 

محقق:

 

 

سال تحصيلي93-92

 

فهرست مطالب                                                                                             صفحه

موضوع: طلاق

تاریخچه اجمالی در زمینه طلاق..................................................................................................................................... 8     

طلاق در عصر جاهلیت....................................................................................................................................................... 9

طلاق در یونان بوستان........................................................................................................................................................ 9

طلاق در بابل....................................................................................................................................................................... 10

طلاق در هند......................................................................................................................................................................... 10

طلاق در ایران باستان....................................................................................................................................................... 10

طلاق در مسیحیت (حلال نفرت انگیز)......................................................................................................................... 10

طلاق در اسلام..................................................................................................................................................................... 11

فلسفه طلاق در اسلام........................................................................................................................................................ 11

نقش جنسیتی و جنسی زنان در جامعه....................................................................................................................... 12

زنان و طلاق........................................................................................................................................................................... 14

پیشینه طلاق در شریعت حضرت موسی (ع).............................................................................................................. 24   

(قابوس کتاب مقدس)......................................................................................................................................................... 24

پیشینه طلاق در حقوق ساسانی..................................................................................................................................... 24

مقام زن و شرایط طلاق در دین زرتشت....................................................................................................................... 26

مقام زن در آئين و شهرهاي یونانی آسیای صغیر....................................................................................................... 26

زندگی زن در ملت های عقب مانده................................................................................................................................ 27

وزن و موقعیت اجتماعی زن در اسلام........................................................................................................................... 28

طلاق و فطرت....................................................................................................................................................................... 29

نکوهش طلاق در اسلام..................................................................................................................................................... 30

مقوله طلاق و علل و پیامدهای آن.................................................................................................................................. 31

آثار طلاق................................................................................................................................................................................ 37

طلاق و کودکان.................................................................................................................................................................... 38

طلاق در ایران....................................................................................................................................................................... 39

طلاق در دین بهائی............................................................................................................................................................. 39

جنبه‌های مختلف طلاق..................................................................................................................................................... 40

طلاق عاطفی ........................................................................................................................................................................ 40

طلاق قانونی........................................................................................................................................................................... 40

طلاق اقتصادی .................................................................................................................................................................... 40

طلاق هم والدی.................................................................................................................................................................... 40

طلاق اجتماعی .................................................................................................................................................................... 40

طلاق روانی .......................................................................................................................................................................... 40

کنار آمدن با طلاق............................................................................................................................................................... 42

نتایج جالب بررسی‌١٠هزار زوج درخواست کننده طلاق.......................................................................................... 42

مشکلات جنسی عامل ۱۰ درصد اختلافات بین زوجین......................................................................................... 47

-طلاق بر دو قسم است: بائن و رجعی.......................................................................................................................... 49

در مواردي كه طلاق بائن است........................................................................................................................................ 49

در مواردي كه زن می‌تواند در خواست طلاق کند..................................................................................................... 49

رای شعبه ۳۰ دیوان عالی کشور در مورد طلاق......................................................................................................... 54

رای وحدت رویه هیئت عمومی دیوان عالی کشور..................................................................................................... 55

قوانین طلاق.......................................................................................................................................................................... 56

ماده ۱۰ قانون حمایت خانواده در مورد طلاق............................................................................................................. 58

عده طلاق چیست؟............................................................................................................................................................. 62

مراحل طلاق.......................................................................................................................................................................... 63

چگونه می توانید به کودک خود کمک کنید؟............................................................................................................ 63

محبت به يكديگر.................................................................................................................................................................. 69

احترام شوهر........................................................................................................................................................................ 70

خوش اخلاق بودن............................................................................................................................................................... 71

توقعات بیجا........................................................................................................................................................................... 73

شوهرت را دلدارى دادن..................................................................................................................................................... 73

سپاسگزار بودن..................................................................................................................................................................... 74

عیبجویى نکردن .................................................................................................................................................................. 74

حجاب اسلامى...................................................................................................................................................................... 76

خطاهاى شوهر را بخشيدن................................................................................................................................................ 79

در خانه هم تمیز و زیبا باشید.......................................................................................................................................... 80

مدیریت او را بپذیريد.......................................................................................................................................................... 82

نظافت...................................................................................................................................................................................... 84

وظائف مردان......................................................................................................................................................................... 84

سرپرست‏خانواده................................................................................................................................................................... 84

زن‏دارى................................................................................................................................................................................... 85

مهرورزى کن......................................................................................................................................................................... 86

لغزشهایش را ندیده بگیر.................................................................................................................................................... 90

تنبیه........................................................................................................................................................................................ 91

اقتصاد خانواده....................................................................................................................................................................... 98

مراحل طلاق عاطفی .......................................................................................................................................................... 109

مراحل طلاق عاطفی به گونه اي ديگر........................................................................................................................... 110

علل طلاق عاطفی ............................................................................................................................................................... 111

علل ادامه زندگی در طلاق................................................................................................................................................ 113

تأثیرات طلاق عاطفی.......................................................................................................................................................... 114

تأثیر طلاق عاطفی بر همسران......................................................................................................................................... 114

نتیجه گیری ......................................................................................................................................................................... 115

راهکار ها................................................................................................................................................................................. 115

منابع........................................................................................................................................................................................ 116

 

 

 

طلاق

طلاق از نظر لغوی به معنی رها شدن می‌باشد و در اصطلاح عبارت از پایان دادن زناشویی به وسیله زن و شوهر طلاق را اغلب راه‌حل رایج و قانونی عدم سازش زن و شوهر ، فروریختن ساختار زندگی خانوادگی ، قطع پیوند زناشویی و اختلال ارتباط والدین با فرزندان تعریف کرده‌اند . در حقیقت همانگونه که پیوند بین افراد طبق آیین و قراردادهای رسمی و اجتماعی برقرار می‌شود . چنانچه طرفین نتوانند به دلایل گوناگون شخصیتی ، محیطی و اجتماعی و … بایکدیگر زندگی کنند به ناچار طبق مقررات و ضوابطی از هم جدا می‌شوند . از این نظر خانواده همچون عمارتی است که زن و شوهر ستون‌های آن را تشکیل می‌دهند و فروریختن هرستون استحکام و استواری عمارت را دچار تزلزل و گسستگی می‌کند . طلاق با این دید ، یکی از غامض‌ترین پدیده‌های اجتماعی ، ارکان خانواده را در هم ریخته و بیشتر اثرات مخرب خود را بر روی فرزندان برجای می‌گذارد . طلاق گسستن و فروپاشیدن و نابودی کانون گرم و آرام‌بخش زندگی است که اثرات جبران ناپذیری بر اعضاء خانواده می‌گذارد .

در تحقیقی که توسط جی‌هبر ( ۱۹۹۰) صورت گرفت مشخص گردید ازدواج‌هایی که به طلاق منجر شده‌اند ، کاهش شدیدی در اعتماد به نفس اعضاء خانواده به وجود می‌آورد . چنین کمبودی می‌تواند ماهیتی اجتماعی ، روانی یا جسمی باشد . کاهش اعتماد به نفس در نتیجه طلاق منشأ مهم اختلالات اعضاء خانواده در حین و بعد از طلاق می‌باشد

در این تحقیق همچنین مشخص شد نه تنها طلاق سطح اعتماد اعضاء خانواده را کاهش می دهدبلکه باعث می گردد یکی از ازدواج ها یا هر دو به طور قابل ملاحظه ای احساس پوچی کنند . این تحقیق مدلی رانشان می دهد که در آن افراد از هم جدا شده به علت کاهش اعتماد محتاج همیاری و کمک هستند . گذشته ازاین طلاق پدیده ای است که بر تمامی جوانب جمعیت یک جامعه اثر می گذارد ، زیرا از طرفی بر کمیت جمعیت اثرمی نهد ، یعنی واحد مشروع و اساسی تولید مثل یعنی خانواده را از هم می پاشد ، از طرف دیگر بر کیفیتجمعیت نیز اثر می گذارد ، زیرا موجب می شود فرزندانی محروم از نعمت های خانواده تحویل جامعه گردند که احتمالاً فاقد سلامت کافی روانی در احراز مقام شهروندی یک جامعه اند . بنابراین آسیب اجتماعی ناشی از این اقدام نه تنها متوجه اعضاء خانواده ، بلکه متوجه کل جامعه و نسل آینده می باشد.

تاریخچه اجمالی در زمینه طلاق

تاریخچه طلاق به تاریخچه ازدواج برمی گردد . به همان علت که بشر بنا به درخواست طبیعی خود پیوند ازدواج می بندد تا در کانون گرم خانواده و درکنار همسر خود به سکون و آرامش برسد ، به همانگونه نیز ممکن است به دلایلی از ادامه زندگی خودداری کرده ، طلاق را بپذیرد. ولتر می گوید : «طلاق و ازدواج در یک زمان در عالم پدید آمدند»

قدر مسلم این است که طلاق در بسیاری از ادیان الهی وغیر الهی پیش از اسلام وجود داشته است. بنابراین لازم است تاریخچه کوتاهی از مسأله طلاق در گذشته را در اینجا مطرح نماییم.

 

عصر جاهلیت

در عصر جاهلیت طلاق به دست زن بود و اینگونه که اگر زن درهای خانه را که به طرف راست بود به طرف چپ قرارمی داد ، مرد با دیدن چنین وضعیتی متوجه می شد که همسرش او را طلاق داده و دیگر نزد او نمی آمد . هنگامی که زنی با مردی ازدواج می کرد و شب را نزد او می گذارند حق انتخاب با او بود ، اگر می خواست نزد شوهر می ماند و اگر نمی خواست می رفت و علامت رضایت او از مرد این بود که وقتی صبح می شد ، خوراک خوبی برای او تهیه می نمود . در منابع دیگر بر خلاف این مسأله آمده است که طلاق در جاهلیت بسیار ساده و با الفاظ توهین آمیز صورت می گرفت.

یونان بوستان

دراعصار گذشته زن آلت دست شیطان به حساب می آمد . بنابراین تنها به اندازه یک کالا ارزش داشت و خرید وفروش و معامله می شد . هرچیز بر او ممنوع بود به جز خانه داری و تربیت کردن کودکان ، مرد می توانست او را بفروشد یا هدیه یا وصیت کند که متعه هرکسی که می خواهد باشد قطعاً حق طلاق از او سلب شده بود . در آن روزگار در یونان باستان حتی بحث از این مسأله به میان می آمد که آیا اصلاً زن داری روح می باشد یا خیر ؟ اگر روح دارد آیا روح او حیوانی است یا اینکه به طورکلی شایستگی دارد که در میان اجتماع مردان باشد یا از این شایستگی محروم است ؟

 

 

 

بابل

طبق قانون بابل طلاق وجود نداشته و مرد هرگز نمی توانست زن خود را طلاق دهد حتی اگر نازا باشد بلکه باید کنیزی به خانه بیاورد تا برایش فرزند به دنیا آورد ، کنیز هم حق خودداری از این امر را نداشت.

هند

زن در هند حتی پست تر از مار افعی یا بیماری و یامرگ بوده و در صورتی که شوهرش فوت می کرد وی نیز باید زنده زنده در آتش سوزانده می شد تا جایی که در سرزمین یکی از پادشاهان هندی ، ١٧ زن وی پس از مرگش در آتش سوزانده شدند.

چون زن هندو کسی درعاشقی مردانه نیست سوختن بر شمع مرده کار هر پروانه نیست( صائب تبریزی)

ایران باستان

طلاق در ایران باستان جایز بود و به دست مرد انجام می گرفت و زنان در جامعه بسیار مورد ستم قرار می گرفتند حتی شوهر می توانست همسرش را برای همیشه حبس کند یا به قتل برساند.

« طلاق مسیحیت «حلال نفرت انگیز

در مذهب مسیحیت بر خلاف اسلام و یهود طلاق حرام است و ازدواج مجدد برابر با زنا می باشد . حضرت عیسی (ع) می فرماید : همانا که موسی به دلیل قساوت قلب قومش ، اجازه داد تا زنهایشان را طلاق دهند ، زن و شوهربه منزله ی جسم واحد هستند و از یکدیگر دور نیستند پس در صورتی که خداوند آنها را با یکدیگر جمع کرده وانسانی نباید میان آن دو تفرقه بیاندازد.

طلاق در اسلام

ازآنجا که هدف دین مبین اسلام ایجاد پیوند میان افراد انسانی و تشکیل کانون های خانوادگی است طلاق را که مخالف فطرت و طبیعت انسان و برخلاف قانون پیوند زن و مرد است را مورد نکوهش قرار داده و شایسته سرزنش نمی شماردو آن را امری مغبوض خداوند معرفی کرده است . جلال الدین مولوی در این باره می گوید:

«تاتوانی پامنه اندر فراق ابغض الاشیاء عندی الطلاق»

از طرفی باید گفت که اسلام مایل نمی باشد آرامش و آزادی انسان ها از بین رفته و در سختی و عذاب به سربرند و هیچ وجوانی هم بر این مسأله رضایت نمی دهد . از این رو برخلاف مسیحیت که طلاق را ممنوع و تنها مقررات و شرایطی برای محدود ساختن آن وضع نموده تا میزان آن را به حداقل ممکن کاهش دهد ، طلاق در اسلام ناشی از حاجت است نه اینکه به عنوان هدف باشد زیرا همانگونه که گفته شد امر طلاق همواره مورد بغض و کینه ی الهی می باشد.

امیرمؤمنان علی (ع) می فرماید : ازدواج کنید ولی طلاق ندهید زیرا عرش االهی از طلاق به لرزه در می آید .

فلسفه طلاق در اسلام

از نظر اسلام طلاق آخرین راه مداوای ناسازگاری زن و شوهری می باشد . اسلام معتقد است اگر راهی برای جدایی زن و شوهر (زوجین) نباشد زندگی ایشان دشوار و عذاب آور خواهد بود و ممکن است نتایج ویران کننده ای مثل انتقال ، خودکشی ، فساد و قتل داشته باشد . امروزه مردم باغم و تشویش کمتری در مقایسه با گذشته به ازدواج روی می آورند چرا که طلاق برای آنان د رحکم بیمه ای تلقی می شود و می توان از آن به عنوان بیمه ازدواج نام برد . چرا که اگر ازدواج با موفقیت نباشد همسران یکدیگر را رها خواهند کرد . دکتر باقر ساروخانی در باب ویژگی های طلاق می نویسد:

طلاق پدیده ای چند بعدی است . شاید کمتر پدیده ای به پیچیدگی طلاق وجود داشته باشد آن روز که خانواده ای ازهم پاشید به نظر می رسد یک دعوای ساده عامل این انفجار بوده است حال آن که چنین نیست و مجموعه ای ازعوامل روانی – اجتماعی ، اقتصادی ، پدید آمده به هم پیوسته اند و بنیان خانواده را برباد داده اند.

بنابراین طلاق به عنوان پدیده ای اجتماعی مطرح است ، زمانی که جامعه در معرض آسیب های بنیادی قرار گیرد روابط اجتماعی نیز بیمار بوده و فساد گوشه به گوشه جامعه را در برگرفته است . علاوه بر این طلاق پدیده ای روانی نیز هست . بسیاری از خانواده ها در برابر تکانه های اقتصادی یکسان قرار می گیرند اما همگی دست به طلاق نمی زنند . میزان سازش افراد در طلاق مؤثر است . اما آمار نشان می دهد زن ها بیشتر از مردها در امرطلاق پیش قدم می شوند که این خود قابل بررسی است.

نقش جنسیتی و جنسی زنان در جامعه

بیش از نیمی از جمعیت را زنان تشکیل می دهند . وقتی صحبت از منافع به میان می آید . قاعدتاً انتظار می رود که نیمی از این منافع به زنان تخصیص یابد و آنان به طور مساوی با مردان از منابع زندگی اجتماعی بهره گیرند . باید در نظر داشت که به جهت اختلافات جنسیتی و جنسی ، زنان دارای احتیاجات خاصی هستند و به دلیل اینکه جامعه تمرکز خاصی روی نیازهای اساسی کودکان دارد ، بنابراین باید چنین تمرکزی روی احتیاجات خاص مادران که ناشی از « مسایل مربوط به جنسیت » را به عنوان خاص با « احتیاجات خاص زنان » قرار گیرد و عبارت نقش های سنتی زنان است اشتباه گرفته می شود ، تقسیم کارهای اجتماعی برحسب جنسیت مربوط به اختلافات بیولوژیکی تمایز جنسی نیست . ( اگرچه باور وجود دارد که این تمایزها بر حسب تفاوت های بیولوژیکی می باشد. ) بنابراین فرق بین جنسیتی و نقش جنسی کاملاً قابل تمیز می باشد بارداری و شیردادن به کودک به وضوح نقش جنسی هستند چرا که فقط زنان هستند که می توانند این نقش را برعهده گیرند . برعکس تربیت کودکان یک نقش جنسیتی است . چه زن و چه مرد می تواند کاملاً این وظیفه را به عهده بگیرد . باید در نظر داشت که وظایفی مانند تربیت فرزندان تعیین شده برحسب جنس نیست ، بلکه مربوط

به ساختارهای اجتماعی و فرهنگی موجود می باشد . یعنی تعیین نقش جنسیت بستگی به نوع جوامع دارد و این موضوع نشان می دهد که این نقش ها برحسب نوع جنس ( زن یا مرد) تعیین شده و اعتقادات و ارزش های اجتماعی و فرهنگی جوامع تعیین کننده این امر می باشد . هرچند که افراد آن اجتماع بر این امر واقف نبوده و به آن معترف نباشند.

امروزه مشکلات ناشی از مصالح امور زنان ناشی از نابرابری جنسیتی است که می تواند ناشی از مسایل و محدودیت ها در زمینه تقسیم ناعادلانه منابع و کار ، ازدواج و طلاق گردد . تمایز میان مسایل مربوطه به زنان ومسایل جنسیتی بیشتر تحلیلی به نظر می رسد تا اینکه بتواند به عدد و رقم تبدیل شوند . به عبارت دیگر درجوامع امروز مسایل جنسیتی در هر سطحی روی فعالیت های مختلف مربوط به امور زنان تأثیر می گذارد . به عنوان «احتیاجات خاص زنان » مثال برخی از این محدودیت ها ، مهیاکردن احتیاجات تغدیه ای مادران باردار که قسمتی ازاست اما زنان سهم ناعادلانه ای از غذای موجود در خانواده نصیبشان می گردد . همچنین کنترل ناچیزی روی بودجه خانواده که از آن ، خوراک خانواده تهیه می گردد ، دارند.

یا به عنوان مثال ازدواج و گزینش همسر که در این زمینه زنان با انتخاب های یک طرفه و تحصیلی بیشتر از مردان متضرر می شوند و نیز در مورد طلاق که همیشه برای زنان به عنوان فاجعه ای قلمداد گردیده و همیشه برزندگی شان سایه می افکند و پی آمدهای روانی بسیاری برایشان دربرداشته و دارد . بنابراین مسایل جنسیتی به انحاء مختلف به عنوان سدی در راه فائق آمدن بر مشکلات زنان مطرح بوده است.

زنان و طلاق

در کتاب خانواده در امروز و فردا نوشته آلاکوونتو آمده است:

در روزگار پیشین ، طبیعت انسان با امروز فرق داشت . در آن روزگار نه مردی بود و نه زنی ، در نتیجه نه دعوایی بوده و نه » برخوردهای خانوادگی ، در آن روزگار مردانی زندگی می کردند که در جنسی بودند . آنها بی اندازه عاقل ، مهربان و خوش قیافه بودند . آنها همچنین بی اندازه قوی بوده و هرسال نیز قدرتمندتر می شدند . در یک روز آفتابی توجه زئوس ( یکی از خدایان در افسانه های یونان قدیم ) به این طبقه از موجودات معطوف گشت و از ترس اینکه مبادا آنها خیلی قدرتمند شوند و ادعای خدایی کنند ، آنها را به دو قسمت مرد و زن تقسیم کرد و در تمام جهان پراکند . از این روست که انسان همیشه به دنبال نیمه گمشده خود می گردد … و در بعضی مواقع انسان نیمه دوم خود را پیدا نمی کند ، بلکه نیمه کسی دیگری را می یابد.

این افسانه نشان گر این است که زن و مرد برای یکدیگر آفریده شده اند همانگونه که پیوند آنها طبق آیین و قراردادهای رسمی و اجتماعی برقرار می شود . اما چنانچه طرفین به دلایل گوناگون شخصیتی ، محیطی واجتماعی با یکدیگر زندگی کنند به ناچار بایدطبق مقررات و ضوابطی هم از هم جدا شوند و این حق را دارند که دوباره در صدد برآیند تا جفت مناسب و در خور خود را بیابند.

متأسفانه در جامعه ما شمار جدایی زن و شوهرها رو به افزایش است و در حال حاضر در برخی از کشورهای صنعتی پیشرفته نیز میزان طلاق تا رقم ۵٠ درصد افزایش یافته است . این گفته بدان معنی است که نیمی از زنان و مردانی که روزی با شوق و هیجان ازدواج می کردند ، تصمیم گرفته اند این پیوند را پس از مدتی از هم بگسلانند.دشواری های این جدایی گاهی چنان ناگوار است که منجر به سرخوردگی یا افسردگی نه تنها در والدین به ویژه مادران ، بلکه آسیب های روانی جبران ناپذیری در فرزندان خواهد شد . در سال های اخیر مسأله طلاق چنان متداول گشته که نیمی از ازدواج ها قبل از پایان ده سال به جدایی می کشد . با این همه و با وجود متداول شدن این پدیده ، طلاق هنوز یکی از بحران های وحشتناک زندگی به شمار می آید . بنابراین هرچه دیدگاه ما در زمینه بررسی طلاق فنی تر باشد احتمال کاهش بحران و یافتن راه حل های منطقی و مؤثر برای آن ، بیشتر خواهد بود.

در حقیقت مطالعه و بررسی مسایل زناشویی و مشکلات ناشی از قطع این پیوند در حوزه روانشناختی و به ویژه روانشناسی مشاوره است . در این رشته از روانشناسی کاربردی ، سه موضوع اساسی تحصیل ، شغل و زناشویی مورد بررسی قرا رمی گیرد که ارکان اصلی زندگی اجتماعی هر فرد است . بنابراین می توان با بررسی وارزیابی کارآیی و حسن سلوکی که فرد از خود نشان می دهد.

موقعیت و پیشرفت او را دراین سه زمینه پیش بینی کرد ، گرچه قبل از پیمان زناشویی ، میزان تحصیل و موقعیت اجتماعی معیارهای مهمی در انتخاب همسر به شمار می آیند ، لیکن در این میان ، زناشویی حوزه ای است که برنتایج تحصیل و شغل تأثیر مستقیم می گذارد.

چنانچه ازدواج به موفقیت نینجامد و زن و شوهر نتوانند به تفاهم کافی برسند ، ثمره های تحصیل و شغل عمداً به هدر خواهد رفت و ازدواج نافرجام سوابق تحصیلی و شغلی او را تحت الشعاع قرار می دهد تا آنجا که به آشفتگی روحی و اختلال شخصیت منجر می گردند . دلایل بیشماری را می توان ذکر کرد که یک ازدواج را به ناکامی وبن بست بکشاند ، بعضی از دلایل مورد نظر را می توان در خلال مصاحبه های به عمل آمده ملاحظه کرد:

۱- به طور مثال در مصاحبه ای که از خانم ٣٠ساله ای در یکی از دادگاه های عمومی به عمل آمد ایشان وضعیت خود را این طور تشریح کرد : پس از آن که دارای فرزند گردیدم متوجه شدم که همسر دوم آن مرد هستم . با این وجود آن وضعیت را تحمل کردم و با آن مرد که از شهرستان تبریز بود زندگی را ادامه دادم تا اینکه شوهرم زن سوم خود را گرفت و می خواست مرا طلاق دهد ، هرچه التماس کردم به حرف هایم توجهی ی ننمود و مرتباً تکرار می کرد که من سواد درستی ندارم و زشتم و الان با امتناع من از طلاق گرفتن ، کارمان به دادگاه کشیده شده است . به نظر می رسد دلایل طلاق را می توان در مشکلات ناشی از اختلاف سطح تحصیلات زوجه با زوج ، عدم مسؤولیت پذیری مرد ، کاهش علاقه زوج و ضعف قوانین در برخورد با رفتار مرد دانست.

۲- در مصاحبه دیگری که با زوجه مردی ۴۶ ساله و دارای مدرک لیسانس در رشته مدیریت به عمل آمد مشخص شد ١۵ سال از ازدواج آنها می گذرد ولی صاحب فرزندی نشده اند . زن در مهد کودک مشغول کار است و دائماً به علت اخلاق تند همسرش درگیر جر و بحث ها و دعواهای مداوم است . با تداوم دعواها ، لجبازی زن نیز افزایش می یابد و مرد چند رتبه دعوا را با کتک کاری خاتمه داده است . با قهر نمودن زن و رفتن به منزل پدرش ، طلاق راه حل قطعی شناخته می شود . دلایل اختلاف زوجین را می توان در بی فرزندی آنها ، رفتارتند مرد ، بی علاقگی زن و عدم همفکری صحیح و مؤثر آنها برای رسیدگی به مشکلاتشان و قبول بچه ای به فرزندخواندگی یافت.

۳- مصاحبه سوم با زنی بود که علی رغم زندگی خوب و همسری با وضعیت مالی قابل توجه ، تقاضای طلاق کرده دلیل عمده وی برای تقاضای طلاق بود ، «اعتیاد همسرش ذکر گردید با دستگیری مرد و زندانی شدن وی ، زن تقاضای طلاق را پی گیری نموده است.»

۴- مصاحبه چهارم با دختر دانشجویی صورت گرفت که در رشته ادبیات تحصیل می کرد و ٢٧ سال سن داشت . ویبه اتفاق پدرش جهت رسیدگی به پرونده طلاقش به دادسرا آمده بود . در مصاحبه اعلام نمود یک سال پیش با پادرمیانی خانواده های آشنا و فامیل ، جوان فوق لیسانسی را جهت ازدواج به خانواده ام معرفی نمودند که به علت سطح تحصیلات وی موافقت نمودم ولی متأسفانه پس از سه ماه که از عقد ما می گذشت شاهد رفتارهای عجیب و غربی از وی بودیم که شک ما را برانگیخت . با پی گیری متوجه شدم که وی بیمار روانی بوده و تحت درمان است و خانواده اش این مسأله را از ما پنهان کرده اند . با تماس با روانپزشک معالج همسرم وضعیت وی علنی شدو الان ماه است که تقاضای طلاق داده ایم و پرونده مان در جریان رسیدگی است . با پنهان کردن بیماری مرد ، نه تنها ۴خانواده وی سودی نبرده اند بلکه با احساسات و عواطف و آرزوهای یک جوان نیز بازی کرده اند و می بینیم که یکی از

دلایل طلاقکه بعدها صورت می گیرد پنهان کردن وضعیت مالی ، اجتماعی و روانی زوجین توسط خانواده هاست.

به این امید که با ازدواج ، کارها به خودی خود درست شوند در صورتی که امروزه ثابت گردیده بنیان و شالوده ی سستی که ما اقدامات خود را بر آنها بنا می گذاریم ( مانند پنهان کاری ، دروغ گویی و کتمان شرایط موجود ) با ازدواج نه تنها قوام نمی گیرد بلکه سست تر نیز می گردد.

بنابراین کاملاً مشخص است که بار سنگین مسؤولیت زندگی خانوادگی را باید به کسی سپرد که هم از لحاظ جسمی و روانی به بلوغ رسیده باشد و هم بتواند از لحاظ اقتصادی – اجتماعی جوابگوی نیازها خود و خانواده باشد . بنابراین زناشویی حیاتی ترین و سرنوشت سازترین تصمیمی است که فرد در زندگانی خود می گیرد به گونه ای که زناشویی موفق تصمیم گیری در زمینه های تحصیلی ، شغلی و اجتماعی را شکوفاتر گردانیده وزناشویی ناموفق تصمیم گیری های فوق را تضعیف می سازد.

طلاق مانند هر پدیده دیگرى اجتماعى داراى ریشه هاى مختلفى است که بدون بررسى دقیق و مقابله با آن جلوگیرى از بروز چنین حادثه اى مشکل است، و لذا قبل از هر چیز باید به سراغ عوامل طلاق برویم و ریشه هاىآن را در جامعه بخشکانیم، این عوامل بسیار زیاد است که امور زیر از مهمترین آنها است:

الف- توقعات نامحدود زن یا مرد یکى از مهمترین عوامل جدایى است، و اگر هر کدام دامنه توقع خویش را محدود سازند، و از عالم رؤیاها و پندارها بیرون آیند، و طرف مقابل خود را به خوبى درک کنند، و در حدودى که ممکن است توقع داشته باشند، جلوى بسیارى از طلاقها گرفته خواهد شد.

ب- حاکم شدن روح تجمل پرستى و اسراف و تبذیر بر خانواده ها عامل مهم دیگرى است که مخصوصا زنان را دریک حالت نارضایى دائم نگه مى دارد، و با انواع بهانه گیریها راه طلاق و جدایى را صاف مى کند.

ج- دخالتهاى بیجاى اقوام و بستگان و آشنایان در زندگى خصوصى دو همسر، و مخصوصا در اختلافات آنها، عامل مهم دیگرى محسوب مى شود. تجربه نشان داده است که اگر هنگام بروز اختلافات در میان دو همسر آنها را به حال خود رها کنند و با جانبدارى از این یا از آن دامن به آتش این اختلاف نزنند چیزى نمى گذرد که خاموش می شود، ولى دخالت کسان دو طرف که غالبا با تعصب و محبتهاى ناروا همراه است کار را روز به روز مشکلتر و پیچیده تر مى سازد. البته این به آن معنا نیست که نزدیکان همیشه خود را از این اختلافات دور دارند، بلکه منظور این است که آنها را در اختلافات جزئى به حال خود رها کنند، ولى هر گاه اختلاف به صورت کلى و ریشه دار درآمد باتوجه به مصلحت طرفین، و اجتناب و پرهیز از هر گونه موضع گیرى یک جانبه و تعصب آمیز دخالت کنند، و مقدمات صلحشان را فراهم سازند.

د- بى اعتنایى زن و مرد به خواست یکدیگر، مخصوصا آنچه به مسائل عاطفى و جنسى برمى گردد، مثلا هرمردى انتظار دارد که همسرش پاکیزه و جذاب باشد، همچنین هر زن نیز چنین انتظارى از شوهرش دارد، ولى این از امورى است که غالبا حاضر به اظهار آن نیستند، اینجا است که بى اعتنایى طرف مقابل و نرسیدن به وضع ظاهرخویش و ترک تزیین لازم، و ژولیده و کثیف بودن، همسر او را از ادامه چنین ازدواجى سیر مى کند، مخصوصا اگر درمحیط زندگانى آنها افرادى باشند که این امور را رعایت کنند و آنها بى اعتنا از کنار این مساله بگذرند. به همین جهت در روایات اسلامى اهمیت زیادى به این معنى داده شده، چنان که در حدیثى از امام صادق ع مى خوانیم:« لا ینبغى للمرأة ان تعطل نفسها »سزاوار نیست که زن خود را بدون زینت و آرایش براى شوهرش بماند “« مکارم الاخلاق، صفحه ١٠٧ و ٩١»

و در حدیث دیگرى از امام صادق (ع) آمده است که فرمود:«! و لقد خرجن نساء من العفاف الى الفجور ما اخرجهن الا قلة تهیئة ازواجهن » زنانى از جاده عفت خارج شدند و علتى جز این نداشت که مردان آنها به خودشان نمى رسیدند« مکارم الاخلاق، صفحه ١٠٧ و ٩١ » ”

ه- عدم تناسب فرهنگ خانوادگى و روحیات زن و مرد با یکدیگر نیز یکى از عوامل مهم طلاق است، و این مساله اى است که باید قبل از اختیار همسر دقیقا مورد توجه قرار گیرد که آن دو علاوه بر اینکه” کفو شرعى” یعنى مسلمان باشند،” کفو فرعى” نیز باشند، یعنى تنها تناسبهاى لازم از جهات مختلف در میان آن دو رعایت شود، درغیر این صورت باید از بهم خوردن چنین ازدواجهایى تعجب نکرد. علاوه بر عوامل فوق می توان علل زیر را نیز به عنوان علل و عوامل طلاق در جوامع مطرح نمود: در جوامع سنتی، علل طلاق عبارت بودند از :مسائل ومشکلات مالی ،اعتیاد ،وجود همسر جدید خشونت و بد رفتاری مردان (و عدم تحمل خشونت مثل گذشته توسط زنان)

دخالت های دیگران ولی در در جوامع صنعتی امروزی علل و عوامل طلاق عبارتند از:

۱- عدم تعلق خاطر زن ومرد به همدیگر. در اینحالت زن و مرد احساس می کنند دیگر از نظر عاطفی و روحی نمی توانند به همسر خود کمکی کنند یا کمکی بگیرند.

۲- افزایش آگاهی زنان از حقوق خود.

۳- اختلاف سلیقه بین زوجین.

۴- عدم تحمل خشونت مثل گذشته توسط زنان

۵- به هم ریختگی و نابسامانی روابط خانوادگی و عدم انسجام خانواده (قبلا افراد با فامیل ،همسایه ویا با هم طایفه یا با هم محله خود ازدواج می کردند و ازدواج با تمهیدات خاص و تحت نظارت خانواده بود ولی اکنون افراد تابع خانواده نیستند و فردگرائی توسعه یافته است و این امر یکی از علل افزایش طلاق است)

۶- عامل اقتصادی(الف . زن و مرد خواهان استقلال مالی اند و در نتیجه در این حالت همکاری و هماهنگی بین آنها کم می شود.ب- استقلال مالی زنان باعث عدم اتکای آنان به شوهرانشان می شود ، خشونت تاریخی مردان علیه زنان و عدم تحمل خشونت توسط زنان مثل گذشته و در نتیجه طلاق . ج- مشکلات اقتصادی ، تورم ،چندشغلی بودن افراد ، دور از هم بودن =عدم ارضای نیازهای عاطفی همدیگر = عدم تعلق خاطر و در نتیجه طلاق)

۷- بالا رفتن سطح سواد و آگاهی زنان و عدم تحمل و زیر بار زور نرفتن وافزایش درخواست طلاق توسط این دسته از زنان.

۸- نگاه مرد سالارانه جامعه نسبت به زنان ودختران مثل قوانین کشور(مردهر وقت بخواهد می تواند زنش را طلاق بدهد)

۹- رواج دوستیهای به اصطلاح خیابانی (عدم شناخت کافی از جنس مخالف . زیرا دوستیها سطحی است و دوطرف خیلی از مسائل را با هم مطرح نمی کنند.)

۱۰- عدم همسانی در ازدواج (هم کفو نبودن ):بخصوص در زمینه های (اقتصادی .تحصیلی . سنی . فرهنگی ومذهبی ، شغلی ، هوشی -روانی ، نژادی، محل سکونت (شهری یا روستائی بودن ) ، زبان هر چه از لحاظ موارد فوق تشابه بیشتر بـاشد .طلاق کمتر صورت می گیرد. عدم تشابه طبقاتی زیرا که امکانات اجتماعی متفاوت معمولا” دیدگاههای مختلفی را بوجود می آورد.

۱۱- تشریفات ازدواج ، سنت های افراطی و تفریطی.

۱۲- فقدان سیستم های حمایت اجتماعی مثل وجود اعضاء خانواده آگاه.

. ۱۳- نبود سیستم مشاوره مناسب (فقدان افراد متخصص در رشته مشاوره خانواده ). فقدان دوستان آگاه و دلسوز

۱۴- بیماری روانی شدید یکی از زوجین مثل وسواس . سوء ظن عدم تشابه طبقاتی (زیرا که امکانات اجتماعی متفاوت معمولا” دیدگاههای مختلفی را بوجود می آورد.

۱۵- برطرف نشدن نیاز جنسی زوجین(که ممکن است باعث اعتیاد، روابط جنسی خارج از سیستم خانواده ،مشکلات جسمی و روانی زوجین . ودر نهایت منجر به طلاق شود)

۱۶- کاهش قباحت طلاق در بین افکار عمومی.

۱۷- فحشاء و روابط جنسی خارج از سیستم خانواده.

۱۸- بی خانمانی و فقر.

۱۹- عدم شناخت کافی از همدیگر در قبل از ازدواج.

۲۰- نبود آموزش های مناسب قبل از ازدواج.

۲۱- عدم مشورت با والدین و استفاده نکردن از تجارب آنها

۲۲- ازدواج های اجباری (ازدواج (فروش) دختران به افراد مسن پولدار)

23-ازدواج های مصلحتی . (در بین کسانی که قبل از ازدواج رسمی، رابطه داشته اند

24-بالا رفتن سطح توقعات افراد( در اثر ادامه تحصیل ، یک شبه پول دار شدن ، ارتقاء موقعیت اجتماعی)

۲۵- عدم درک تفاوت های همدیگر توسط زوجین

۲۶- عدم وجود بلوغ فکری

نبود روحیه از خود گذشتگی و ایثار در بین زوجین مطلقه ۲۷-

۲۸- نبود آموزش های مناسب قبل از ازدواج

۲۹- عدم مشورت با والدین و استفاده نکردن از تجارب آنها

۳۰- زیاده خواهی و توقعات نابجا

ضعف اعتقادات مذهبی (خشونت علیه زنان . عدم صبر و تحمل) ۳۱-

۳۲- عدم تلاش برای اصلاح امور

۳۳- عدم درک متقابل . ( مثلا مرد توان مالی خرید کالاهائی یا انجام کارهائی را ندارد ولی زن بطور مداوم درخواست انجام آن کارها را میکند و این امر در دراز مدت باعث طلاق می شود)

مشکلات زناشویی طلاق؛ آخرین راه برای طلاق به عنوان آخرین راه حل برای مشکلات زناشویی مطرح است. همانگونه که ازدواج ریشه در فطرت انسان دارد ، جدایی نیز فطری می باشد. طلاق مانند سایر پدیده های اجتماعی دارای پیشینه ای پر فراز و نشیب است، چون ادیان و آیین های گوناگون هر کدام قوانین ویژه ای را برای آن بر شمرده اند و از طرف دیگر این قوانین در جامعه های مختلف به شکل های گوناگون تبلور یافته است.

بدیهی است که ارزش و برتری قوانین یک آیین نسبت به آیین دیگر آنگاه آشکار شود که پس از تبیین و معرفی هرکدام به صورت مستقل ، با همدیگر مورد مقایسه قرار گیرند تا نقاط قوت و ضعف هر یک هویدا شود.معیار دیگری که در این روش می تواند ملاک ارزش گذاری باشد، توجه به حقوق و تکالیف زوجین هنگام جدایی است؛ قوانینی که از این جامعیت برخوردار باشد تا حقوق هر کدام از طرفین طلاق را در برگیرد. و از طرف دیگر مانع از تعدی به حقوق دیگری شود.

پیشینه طلاق در شریعت حضرت موسی (ع)

صاحب کتاب قاموس مقدس آورد: طلاق که در شریعت موسوی معمول و مجاز است لذا زوجات خود را به ادنی سبب و اقل جهتي طلاق می دادند تا اینکه مسیح آنها را ملامت و توبیخ نموده واذن طلاق را معلق بعلت زنا فرمود.

(قابوس کتاب مقدس)

پیشینه طلاق در حقوق ساسانی

طلاق در حقوق ساسانی یک امر استثنایی و غیر عادی بوده است. دنیکرد گوید: اگر شوهری از روی سونیت بکوشد رابطه زناشویی را قطع کند از او به محکمه شکایت خواهد شد و اگر بر طبق حکم صادره از دادگاه، شوهر مجدداً وصلت را ادامه دهد دیگر به هیچ عنوان تنبیه نشده و به زندان نخواهد رفت. از این گفته چنین استنباط می گردد که طلاق امری استثنایی بوده و جز به حکم دادگاه ممکن نبوده است؛ البته دادگاه نیزحتی-المکان از طلاق احتراز می کرده است.

مقام زن و شرایط طلاق در دین زرتشت

طلاق از جمله اموری می باشد که در میان همه ملل قدیم جهان عمل می شده و در ایران ، روم و نزد قوم یهود معمول و متداول بوده و جز در دین مسیح (ع) که مدتی پس از پیدایش منع گردیده است در جای دیگر نمی توان نشانی از منع آن یافت.

زرتشت در ۶۵٠٠ سال پیش از میلاد مسیح در آذربایجان چشم به دنیا گشود. در این آیین زن آنچنان مقامی دارد و به معنای پرتو « ریتاباغیانو » در اصل « بانو » . که از هر لحاظ با مرد برابر بوده و تا پرتو الهی بالا برده شده است الهی می باشد و پروچسیتا که در ایران نام دختر بوده به معنی علم پر آمده است. مقام و اعتباری که زرتشت برای زن در نظر گرفته بسیار جالب توجه است؛ زیرا در دنیای قدیم همه جا نسبت به زن چون برده رفتار می شده حتی در رم که مترقی ترین کشور اروپا برده، زن حق مرد تصور شده است؛ یعنی مرد حق داشته هر طور صلاح می داند،با زن خود رفتار نماید. او حتی می توانسته زنش را به عنوان یک برده یا کنیز بفروشد یا او را بکشد، ولی زرتشت می گوید: « تحقیر زن که در حقیقت یک بال دیگر وجود انسان است، عملی زشت و نابخردانه می باشد » لذا حقوق مساوی برای زن و خرد قایل شده و آزادی هر دو را اعلام نموده است. در آئین زرتشتی« وَه » یعنی دستور به اختیار یک همسر داده شده؛ یعنی نه زن حق دارد بیش از یک شوهر و نه شوهر حق دارد بیش از یک زن داشته باشد. طلاق هم جایز نیست، مگر تحت شرایطی بسیار سخت.

در آئین زرتشتی، رهایی (طلاق) اختیاری نیست و در اجرای مراسم زناشویی مهریه قید نمی شود، همچنین امکان فسخ زناشویی متوقف بر شرایط زیر است:

۱.هرگاه هنگام اجرای مراسم زناشویی، زن یا شوهر دیوانه بوده یا اختلال مشاعر داشته باشد و طرف دیگر از آن آگاه نباشد، برابر تقاضای طرف دیگر ازدواج قابل فسخ است

٢.هرگاه شوهر ۵ سال متوالی غیبت کند و خبری از زنده بودن او نرسد به منزله مرده تلقی می شود و زن می تواند طلاق بگیرد.

۳. اجرای مراسم طلاق باید در موقعی اتفاق افتد که زن در عادت زنانگی نباشد.

۴.هنگامی که مرد یا زن ترک دین زرتشتی کند زهایی خود به خود بین آنها واقع می شود.

مقام زن در آتن و شهرهای یونانی آسیای صغیر

بدهی است که در هر جامعه ای بر اساس فرهنگ و تمدن آن ارتباط مردان با زنان متفاوت بوده و هست. هنری لوکاس در اثر ارزشمندش « تاریخ تمدن » به برخی از این روابط اشاره می کند: او در مورد آتن شوهرهای یونانی می نویسد:« و آتن بیشتر محیطی مردانه بود و زنان جای کمی در زندگی عمومی داشتند. جای واقعی زنان در خانه بود. مادران کارهای خانه را به دختران یاد می دادند، به آنها آواز خواندن می آموختند و برای به عهده گرفتن وظیفه های کامل خانه داری آماده شان می ساختند. پدران بدون آنکه نظر دخترانشان را بپرسند، آنها را شوهرمی دادند. دخترهای اسپارتی تمرین های بدنی زیادی می دیدند تا بدن های تنومندی پیدا کنند و مادر فرزندانی تندرست باشند. زنان چون آموزش و پرورش فکری نداشتند بیشترشان از نظر فکری فرمانبردار شوهرشان می شدند؛ البته در شهرهای یونانی آسیای صغیر وضع از این قرار نبود، زنان آزادی به مراتب بیشتری داشتند و جامعه چند زن روشنفکردرخشان مانند ساپفو به بار آورده بود.

زندگی زن در ملت های عقب مانده

زندگی زن در امت ها و قبایل وحشی از قبیل ساکنین آفریقا ، استرالیا ، جزایر مسکونی در اقیانوسیه و آمریکای قدیم نسبت به زندگی مردان نظیر زندگی حیوانات اهلی بود؛ آن نظری که مردان نسبت به حیوانات اهلی داشتندهمان نظر را نسبت به زن داشتند و به زنان با همان دید می نگریستند.”

وقتی نوع نگاه نسبت به زن اینگونه باشد وضعیت طلاق در آن جوامع مشخص می شود. برای جمع بندی این فصل:

از سخن علامه طباطبایی در المیزان بهره مند شویم:« در این امت ها مرد می توانست زن خود را به هر کس که بخواهد بفروشد یا او را مانند یک کالا قرض دهد مرد حق داشت او را تنبیه و مجازات کند، کتک بزند، زندان کند وحتی به قتل برساند یا او را گرسنه و تشنه رها کند، حال او بمیرد یا زنده بماند و نیز حق داشت او را به خصوص در مواقع قحطی یا جشن ها مانند گوسفند چاق بکشد و گوشتش را بخورد، در ضمن آنچه که از مال مربوط به زن بود را مال خودش می دانست و حق زن را هم حق خود می شمرد؛ همچنین از جهت داد و ستد و سایر معاملاتی که پیش می آمد خود را صاحب اختیار میدانست.»

 

 

وزن و موقعیت اجتماعی زن در اسلام

اسلام بین زن و مرد از نظر تدبیر شئون اجتماع و دخالت اراده و عمل آن دو در این تدبیر، تساوی بر قرار کرد است؛ به این دلیل که همانطور که مرد می خواهد بخورد و بنوشد، و سایر حوائجی که در زنده ماندن خود به آنها محتاج است را به دست آورد، زن نیز همین طور می باشد؛ و لذا قرآن کریم می فرماید:« بعضکم من بعض»

پس همانطور که مرد می تواند برای سرنوشت خود تصمیم بگیرد، مستقلاً عمل کند و نتیجه عمل خود را مالک شود، زن نیز چنین حقی دارد بدون هیچ تفاوت «لهاما کسبت و علیها ما اکتسبت »

پس زن و مرد در آنچه که اسلام آن را حق می داند، برابر هستند و به حکم آیه« و یحق الله الحق» خدای تعالی در آفرینش زن دو خصلت قرار داده است که به واسطه آن زن از مرد امتیاز پیدا می کند.

اول اینکه: زن را در مثل به منزله کشتزاری برای تکون و پیدایش نوع بشر قرار داده است، تا نوع بشر در داخل این صدف نمو کند، و به حد ولادت برسد؛ پس بقای نوع بشر به وجود زن بستگی دارد و به این دلیل که او کشتزاراست مانند کشتزارهای دیگر از احکام مخصوص به خود برخوردار می باشد و با همان احکام از مرد ممتاز می شود.

دوم اینکه: از آنجا که باید این موجود،جنس مخالف خود یعنی مرد را جذب کند و مرد برای اینکه نسل بشر باقی بماند به طرف او و ازدواج با او و تحمل مشقت های خانه و خانواده جذب شود،خداوند در آفرینش ، خلقت زن رالطیف قرار داد و برای اینکه زن مشقت بچه داری ورنج اداره منزل را تحمل کند شعور و احساس او را لطیف و رقیق کرد. همین دو خصوصیت ،که یکی در جسم و دیگری در روح او می باشد تاثیر در وظایف اجتماعی محول به اودارد.”

طلاق و فطرت

طلاق با آنکه سبب از بین رفتن خانواده می شود ولی چاره ای از تجویز آن نیست و وجودش از ضروریات زندگی است. آن گاه که زوجین توافق اخلاقی نداشته باشند یا علل دیگری در میان باشد تحریم طلاق و عدم اجازه جدایی، موجب از بین رفتن آزادی و رفاه زن و مرد می شود.

در فطری بودن اصل طلاق همین بس که ملل متمدن دنیا و کشورهای بزرگ امروز نیز بعد از سال ها و قرن ها ناگزیر شدند حکم ممنوعیت آن را لغو نموده و جواز طلاق را در قوانین مدنی خود بگنجانند.

واقعیت های اجتماعی چنان اند که اگر در به رویشان بگشاییم از پنجره بیرون می پرند! این است که تحریم طلاق کنکو بیناژ با جفت گیر را به وجود می آورد. یعنی مردی که نمی تواند با زن رسمی اش زندگی کند، از او جدامی شود، بی آنکه طلاق بدهد و زن نیز، بی آنکه بتواند طلاق بگیرد جدا می شود و هر دو، سال ها دور از هم، با مرد و زن دیگری که می توانند با هم در زیر یک سقف به سر برند، زندگی می کنند. این است که آمار و ارقام وحشتناکهای طبیعی اما نامشروع! به وجود می آیند، بیماران عقده دار و « جفت » نشان می دهد که غالب فرزندانی که از این جنایت کاران وحشتناک و روح های ضد اجتماعی اند. می بینیم که زن و شوهر شرعی به بیگانگی و تضاد می رسند،به طوری که هر دو معتقد می شوند که ادامه زندگی زناشویی، برایشان ممکن نیست، از هم جدا می شوند و

طبیعی است که موجود مانده و از خانه بیرون رفته، در مسیر زندگی، زنی را می یابد که می خواسته است.

عشق، نیاز به زندگی خانوادگی یا کشش جنسی، این دو را به یکدیگر پیوند طبیعی می دهد، با هم خانه ای می گیرند و زندگی می کنند. زن وی نیز درست چنین سرگذشتی را طی می کند و در نتیجه می بینیم که طبیعت وجایش را به دو پیوند « ناجور » واقعیت، بر روی خرابه خانه ای که فروریخت، دو خانه نو می سازد. پیوند گسسته دومی دهد؛ اما مسیحیت ایده آلیست این واقعیت ها که روی داده و هیچ کس حتی آن دو زن و « جور » بسته میان دوشوی، نمی توانسته اند مانع شوند را نمی پذیرد، چشم هایش را می بندد تا نبیند. تحلیل فوق از دکتر علی شریعتی می باشد که پیرامون بازتاب های تحریم طلاق در اعتقاد مسیحیت ایده آلیست صورت پذیرفته است.

نکوهش طلاق در اسلام

شاید در ابتدا چنین به نظر آید که در جامعه اسلامی ،خانواده بنیان محکمی ندارد و کانونی است برای ارضای خودخواهی های مرد، زیرا او است که زن را به همسری انتخاب می کند و هرگاه نخواست رهایش می کند؛ اما در بین روایت های معصومین فراوان از ناپسند بودن طلاق سخن رفته است؛ به عنوان نمونه امام صادق (ع) می فرماید: خداوند بلند مرتبه دوست دارد خانه ای که در آن مراسم عروسی برپاست و متنفر است از خانه ای که در آن طلاق واقع می شود و هیچ چیز نزد خدا مانند طلاق ناپسند نیست. امام در سخنی دیگر می فر ماید: هیچ چیز نزد خدا از چیزهایی که حلال نموده مبغوض تر از طلاق نیست و خدای بلند مرتبه مبغوض می شمارد مرد یا زنی که همسر خود را نو می کند تا طعم دیگران را هم بچشد.

قرآن مجید سفارش می کند که اگر زنان خویش را دوست ندارید باز هم آنها را طلاق ندهید؛ زیرا ممکن است ازچیزی کراهت داشته باشید و خداوند در آن نیکویی و خیر فراوانی برای شما قرار داده باشد. ملاحظه می شود که به نظر اسلام اقدام به امر طلاق بی آنکه ضرورت و الزامی در کار باشد، بسیار ناپسند نبرده و تا حدی که میسراست باید از طریق بردباری ، متنانت ، از روی کمال و عقل و عاقبت اندیشی با هر گونه سختی و خلاف طبع، سازگاری نمود و همواره طرفدار صلح ، آشتی و حسن سلوک بود.

مقوله طلاق و علل و پیامدهای آن

طلاق در لغت به معنای جدا شدن زن و شوهر از یکدیگر و رهایی آنها از تقیدات زندگی زناشویی است . از نظرتاریخی ، پیشینه طلاق را به قدمت ازدواج دانسته اند . در قدیمی ترین متن حقوقی به دست آمده مربوط به قانون حمورابی متعلق به تمدن بابل ، حق طلاق برای مرد و در شرایطی برای زن ، مجاز بوده است .گاهی مجموعه ای از عوامل ، سبب پیدایش طلاق می شود . در بسیاری از مواقع ، مشکلات بزرگ از مسائل جزئی پدید می آید.

گاه اختلافات جزئی چون جرقه هایی کوچک ، آتش بزرگی را ایجاد می کند که باعث ویران شدن خانواده می شود محققان بر این باورند که آمار رو به افزایش طلاق در هیچ عصری ، این چنین نگران کننده نبوده است.

پژوهشگران در رابطه با علل و عوامل طلاق به مسائلی از قبیل مفاسد اخلاقی ، ناراحتی های روحی ، بکاری ، مشکلات اقتصادی و سست بودن باورهای معنوی و دینی اشاره می کنند.

آمارها حاکی از آن است که امروزه در جوامع غربی هر ازدواجی که صورت می گیرد ، احتمال منجر شدن آن به طلاق ، زیاد است . آمار مربوط به سالهای ١٩٩٧ تا ٢٠٠٠ میلادی نشان می دهد که کشور آمریکا بالاترین میزان طلاق را طی این سالها در جهان داشته است . طبق این آمار از هر دو ازدواج در آمریکا ، یکی به طلاق منجر شده است . افزایش خانواده های تک والدی در غرب و همچنین افزایش تعداد افرادی که بدون ازدواج با هم زندگی می کنند ، نشان دهنده کم رنگ شدن جایگاه ازدواج و افزایش طلاق است دکتر رودز بوی سون پژوهشگر انگلیسی درمورد بروز مشکلات خانواده در غرب می گوید:

یک هفتم از فرزندان در انگلیس در خانواده های تک والدی زندگی می کنند . به نظر من علت اصلی پرخاشگری پسران جوان ، فقدان پدر است . معمولا پسران را تنها به وسیله پدران قاطع می توان تربیت کرد . دوری پدر به این معناست که پسران ارزشهای خود را از گروههای ناباب می گیرند و برای یک زندگی همراه با جرم و بزه آماده می شوند . ” آقای بویسون مفاسد اخلاقی ازجمله آزادی هم جنس بازان را از عوامل مهم طلاق در خانواده ها می داند.

برخی از پژوهشگران در تحلیل علل افزایش طلاق در جوامع غربی می گویند مفهوم ازدواج در این جوامع تغییر یافته و این از مهمترین عوامل افزایش طلاق به شمار می رود . به تعبیر آنها ، در این مفهوم جدید ، خانواده و ازدواج به یک مصاحبت موقتی تبدیل شده است . چراکه بسیاری از ازدواج ها برمبنای عشقهای سطحی و زود گذر صورت می گیرد . چنین مفهومی از ازدواج ، به خودی خود ، مفهوم طلاق و گسست زناشویی را در خود دارد . زیرا با توجه به ناپایداری و گذرا بودن احساسات عاشقانه ، افراد به همان سرعتی که درگیر روابط عاشقانه می شوند ، ممکن است از آن فاصله بگیرند . اینگونه زوجها با افول عشق اولیه ، معمولا” دلیلی بر ادامه زندگی مشترک نمی بینند و گاه نیز دلایل موجهی برای خروج از آن دراختیار دارند . درمقابل ، در جایی که درکنار علاقه و محبت ، عوامل زیربنایی دیگری برای تداوم خانواده وجود داشته باشد ، زنجیرهایی که خانواده را نگه می دارد ، مستحکم تر است

.یکی دیگر از عوامل مهم طلاق ، تغییر نگرش درمورد جایگاه زن در خانواده و اجتماع است . امروزه این تفکر نادرست در برخی جوامع رایج شده است که در ازدواج ها ، زنان بازنده اصلی هستند ، زیرا آنها با ایفای نقش خانه داری ، اشتغال و استقلال مالی خود را از دست می دهند . این نوع تفکر باعث می شود که زنان درصدد کسب موقعیتهای شغلی و درآمد اقتصادی باشند . البته دستیابی زنان به موقعیتهای شغلی که روز به روز درحال افزایش است ، در مواردی زمینه افزایش طلاق و جدایی را فراهم کرده است . زیرا وقتی زن در بیرون از خانه ، به فعالیتی اقتصادی و پول آور اشتغال داشته باشد ، چندان متکی به مرد نیست . لذا در صورتی که بین او و شوهر اختلافات جدی بروز کند ، از متارکه و طلاق ، بیمی به دل راه نمی دهد .

کم رنگ شدن اعتقادات مذهبی ، از دیگر عوامل مهم افزایش طلاق در جوامع غربی است . با تضعیف باورهای دینی و معنوی ، راه برای مفاسد اخلاقی و بی بند و باریها هموار شده است . هم اکنون عدم پایبندی به دین ، انسان غربی را از قید و بندهای اخلاقی جدا کرده و این مسئله بر پیوندهای خانوادگی ، آسیب فراوان وارد ساخته است . وقتی زن و شوهر از کوچکترین التزامات اخلاقی و انسانی نسبت به یکدیگر غافل باشند ، راه برای ورود نابسامانیها و نهایتا” طلاق باز می شود . حال که صحبت از دین و اخلاق شد ، بجاست که نگاهی به نظر اسلام درمورد طلاق داشته باشیم

طلاق بمعنای مفارقت و جدایی و بریدن میباشد اما برای درک بهتر مفهوم طلاق شرعی لازم است به نکاتی چند توجه داشته باشیم .

اول اینکه در مفهوم واقعی ازدواج در دین و شریعت ما وظایف زن و شوهر بگونه ای متفاوت و خاص تعریف میشود این شرایط شاید بخاطر پیشینه تاریخی و فرهنگی حاکم بر فرهنگ و اداب بنیادینی بوده که اسلام در آن ظهور کرده است…

. براساس این قواعد مرد مکلف به تامین معاش و متضمن شرایط رفاهی خانواده بوده و نقش خارجی و واسطه برای محیا کردن لوازم آرامش خانواده را بر عهده داشته در حالی که زن در نقش سنتی خود واسطه داخلی ایجاد آرامش برای خانواده بوده و از جهت تامین معاش خانواده مسولیت کمتری را بر عهده داشته است .هرچند در سالهای گذشته تغییرات ایجاد شده این شرایط را تغییر داده اما همچنان نقش زن و مرد در خانواده با مقداری تغییر همچنان بقوت خود باقیست . نگرش قانون و سنت حاکم بر امور خانواده ها نیز همین رویه را تائید کرده و با نگرشی نسبتاً قدیمی قوانینی را در بر دارد که عمده مسولیتهای خارجی خانواده را متوجه مرد میداند .

از این جهت حقوقی مثل مهریه و نفقه ، تهیه مسکن و مایحتاج زندگی مشترک و متعارف بر عهده مرد گذاشته شده و قوانین بر این حقوق تاکید میکنند .

با توجه به نگرشهای مذکور میتوان انتظار داشت که قوانینی مثل طلاق چگونه طرح ریزی شده باشند .

در نگرشی مستقیم به مفهوم حقوقی و شرعی طلاق باید بدانیم براساس روابطی که از جهت ایجاد پیوند بوجود آمده جوانب مختلفی را شامل میشود از یک طرف پیوند عاطفی ایجاد شده اغنا کننده روح تشنه دو انسان تنها میتواند باشد و از جهات دیگر نیازهای مسلم و طبیعی انسان به مسیر سالم و امن هدایت میشود .

اما قاعده کلی که بر روابط زن و مرد حاکم میشود حقوق خاصی را برای طرفین بهمراه میاورد .شاید قواعد و قوانینی که در اسلام رابطه بین زن و مرد را مشخص میکند در نگاهی سطحی غریب بنظر برسد مثلا زن میتواند برای شیر دادن به فرزند خود از شوهرش تقاضای اجرت کند و این موضوع به عهده او گذاشته نشده و یا اینکه مرد در هر زمانی میتواند از همسر خود تقاضای روابط زناشوئی بکند و زن باید در انجام خواسته مرد مطیع باشد و . . . .

اما چیزی که عملا به روح زندگی مشترک کمک میکند و چرخ زندگی مشترک را به جلو میبرد این حقوق نیست بلکه تفاهم و گذشت است که به روح زندگی مشترک طراوت میبخشد .

و عملا اینطور نیست که مرد به زن خود با دید وسیله نگاه کند و یا زن فکر کند باید از هر وسیله ای برای کسب در آمد و پس انداز نگاه کند .

اما پیکره ازدواج در زمان شکل گیری با قواعدی شکل میگیرد که به مرد اجازه میدهد با قبول مسولیتهای خارجی بیشتر نقش عمده ای در شکل گیری زندگی مشترک داشته باشد که این مسولیتها از زمان خواستگاری آغاز میشود اما زمانی که به هر دلیل امکان ادامه زندگی وجود نداشته باشد چون قواعد گذشته حاکم بر اساس این زندگی مشترک شرایط یاد شده را داشته طبعاً با شرایط خاصی روبرو خواهد شد .

طبق نظر شرع طلاق یا بخواسته مرد یا زن و یا هر دوی آنها میباشد . اما در صورتی که زن نخواهد با مرد زندگی کند به این ترتیب عمل میکند که پیشنهاد میدهد تا مرد از حقوقی که بر گردن زن دارد بگذرد چون به محض عقد دائم زن متعهد شده تا آخر عمر عهده دار نیازهای مرد باشد و مرد هم همین تعهد را قبول کرده است.

و در این مرحله پذیرفتن یا رد این مساله که زن را از عهده مسولیتهایش رها کند به عهده مرد میباشد و معمولا در کنار این تقاضای زن نوعی بخشش هم همراه میشود ، که مثلا زن میگوید حاضرم فلانمقدار از مهریه خود را هم به مرد ببخشم تا رها شوم . اما در کل اگر شرایط خاصی نباشد و وکالتی داده نشده باشد پذیرفتن این مساله بعهده مرد میباشد .

شکل دیگر مساله به این صورت است که مرد پیشنهاد دهنده است اما در این حال قضیه فرق میکند .

• مرد پیشنهاد خود را به این شکل بیان میکند :

ـ من تمام حقوق زن خود را میدهم و در مقابل حقوقی که به گردن زن خود دارم را میبخشم .طبیعیست در این شرایط که مرد حقوق زن را میپردازد و و از حقوق خود میگذرد دیگر جای چون و چرا باقی نمیماند و طبق موازین مفارقت میتواند از طرف مرد یکطرفه ایجاد شود .

اگر بخواهیم در یک دید جدید به ازدواج نگاه کنیم و قواعد اساسی را عوض کنیم شاید بتوانیم قوانینی که از آن قوانین بنیادین سر چشمه گرفته است را تغییر دهیم .

برای اینکه زن بتواند مثل مرد بیاید و شوهر خود را طلاق دهد باید بتواند شرایطی مثل شرایطی که مرد موقع طلاق فراهم میکند ایجاد نماید یعنی حقوق مرد را بپردازد و از حقوق خود بگذرد اما سوال اینجاست که چگونه زن میخواهد هم حقوق مرد رابپردازد و هم از او تمکین نکند .

بنابراین در تعریف حقوق مرد و زن دچار دگرگونی خواهیم شد مثلا باید عنوان شود تمکین زن از مرد سلیقه ای بوده و الزامی به آن نیست یعنی زن خواست شب نزد شوهرش خواهد بود و نخواست خانه پدرش میرود و زندگی را ادامه میدهد و متعاقباً مرد مسولیتی از جهت معاش خانواده ندارد هر وقت خواست خرج خانواده خود را میدهد و هر وقت نخواست نمیدهد .

مهریه هم از اصل برداشته میشود و یا متقابل میشود مرد ۱۰۰ سکه میدهد و زن جهیزیه ده میلیون تومانی به شوهر میدهد و در مورد آن دیگر حقی ندارد و به ملکیت شوهر در میاید یعنی یک تعویض نابجا و بی ارزش چون مرد از اول میتواند همان هزینه را برای خرید لوازم زندگی بکند .

در مورد خواستگاری زنها هم اقدام به خواستگاری می کنند مثلا سال ۲۰۲۰ میشنویم دختری ده جا خواستگاری رفته ولی به او شوهر نداده اند .

آثار طلاق

نبود ناگهانی همسر ممکن است احساس اضطراب یا هراس ایجاد کند؛ هر چند برخی نیز ممکن است پس از طلاق احساس خوشحالی داشته باشند. معمولاً زنان از طلاق بیش از مردان از نظر اقتصادی زیان می‌بینند، اما فرآیندهای سازگاری روانی و اجتماعی برای مردان و زنان تفاوت چندانی ندارد. بعضی از مردان و زنان ممکن است پس از طلاق به ازدواج مجدد تن در دهند.

طلاق و کودکان

کودکانی که والدینشان از ازدواج خود راضی نیستند اما با هم زندگی می‌کنند، ممکن است تحت‌تأثیر تنش ناشی از روابط آن‌ها به اضطراب یا افسردگی مبتلا شوند. کودکان پس از جدایی پدر و مادرشان نیز به اضطراب عاطفی دچار می‌شوند. کودکان بزرگ‌تر بهتر می‌توانند انگیزه‌های پدر و مادرشان را برای طلاق درک کنند. این کودکان ممکن است به خاطر اثراث طلاق بر آینده خود نگران باشند یا این که احساس تنهایی داشته باشند. کودکان هنگامی که پس از جدایی هم با پدر و هم با مادر رابطه مداوم دارند، در وضع بهتری به سر می‌برند تا هنگامی که فقط یکی از آن‌ها را به طور منظم می‌بینند. طلاق هماهنگی میان والدین، مسائل نگه‌داری کودک و حق ملاقات را در برمی‌گیرد.

طلاق در بسیاری از سرزمین‌های باستانی از جملهمیان‌رودان، یونان، ایران، مصر و چین وجود داشته‌است.کنستانتین محدودیت‌های بسیاری برای طلاق ایجاد کرد و در قرن دهم میلادی کلیسای مسیحی آن را ممنوع دانست. هنری هشتم برای نخستین بار از مجلس کلیسای انگلیس خواست که ازدواج او را فسخ نماید.

به مرور زمان کشورهای اروپایی و مسیحی حق طلاق را برای زن و شوهر به رسمیت شناختند. با این حال، در سال ۱۹۸۶ در ایرلند پارلمان طلاق را غیرقانونی اعلام کرد. درانگلستان، در سال ۱۹۶۹ لایحه قانونی اصلاح طلاق به تصویب رسید که گرفتن طلاق را برای زن و شوهر آسان‌تر کرد. بین سال‌های ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰،میزان طلاق در بریتانیا به طور ثابت هر سال ۹ درصد افزایش یافت و در طی آن دهه دو برابر شد. امروزه در بسیاری از جوامع اروپایی، میزان طلاق افزایش یافته‌است.

طلاق در ایران

در قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، مرد با مراجعه به دادگاه حق تقاضای طلاق دارد. زن نیز در شرایط خاصی می‌تواند با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق کند. بعضی از این شرایط عبارت‌اند از:

ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در یک سال بدون عذر موجه

اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر

ابتلای زوج به یکی از انواع مشروبات الکلی

محکومیت قطعی زوج به بیش از پنج‌سال حبس

ضرب و شتم یا سوء رفتار زوج که برای زوجه غیرقابل تحمل است.

ابتلای زوج به بیماری‌های صعب‌العلاج روانی و جسمانی

در طلاق، خواندن صیغه طلاق در حضور دو مرد شاهد لازم است.

طلاق در دین بهائی

بهاءالله شارع دین بهائی در کتاب اقدس امر طلاق را بسیار مکروه و ناپسند ذکر می‌کند ولی در نظر می‌گیرد که اگر زن و شوهری واقعا نتوانستند با هم زندگی کنند باید حکم طلاق جاری شود: شوقی افندی، ولی‌امرالله می‌گوید:«امر طلاق بسیار مذموم و قبیح و مخالف رضای الهی است»[۱]

بعد از تصمیم زن و مرد برای جاری ساختن حکم طلاق، باید به مدت یک سال صبر نمایند، این ایام به اصطلاح بهائی، ایام تربص نامیده می‌شود. و اگر این یکسال گذشت و بین زن و مرد اتحاد مجدد برقرار نشد، آن‌ها به کلی از هم جدا شده و می‌توانند با فرد دیگری ازدواج کنند. در موقع یکسال تربص مرد باید تمام مخارج زندگی زن را به میزانی که محفل روحانی محل تعین می‌کند، بپردازد ولو آنکه طلاق به تقاضای زن صورت گرفته باشد.[۲] در دین بهائی طلاق به درخواست زن نیز صورت می‌گیرد و این به عنوان یکی از موارد رعایت یکی از تعالیم دین بهائی با نام تساوی حقوق زن و مرد برشمرده می‌شود.

جنبه‌های مختلف طلاق

محققی به نام بوآن اظهار می‌دارد که وقتی ازدواج از هم می‌پاشد، در اثر آن چندین نوع طلاق ایجاد می‌شود:

طلاق عاطفی زمانی رخ می‌دهد که ازدواج دستخوشی تباهی می‌شود (اما ممکن است تا بعد از حکم طلاق ادامه یابد.)

طلاق قانونی

طلاق اقتصادی ، که در رابطه با پول و توافقهای مالی (مانند مهریه) است.

طلاق هم والدی ، که در ارتباط با نگهداری و سرپرستی از فرزند ، خانواده‌های تک والدی ، یا حق ملاقات یا فرزندان است.

طلاق اجتماعی ، که در زمینه تغییر روابط با جمع دوستان همسر رخ می‌دهد.

 

طلاق روانی ، که در حضور مسائل مربوط به بازیابی خود پیروی فردی و مشکلات مربوط به فکر کردن براساس ضمیر «من» و نه «ما» است.

پس از طلاق ، به دلایل مختلف ممکن است عزت نفسدچار آسیب شود. بسیاری از افرادی که متارکه کرده‌اند خود را شخصی ناپسنده و فاقد توان کافی برای ازدواج مجدد می‌دانند. مردان و زنان از لحاظ واکنشی که در برابر طلاق از خود نشان می‌دهند، با یکدیگر فرق دارند. مردان گرایش به آن دارند که طلاق را به عنوان چیزی به ناگهان رخ کرده است، ادراک کنند. زنان بیشتر احتمال می‌رود که آن را به عنوان نقطه پایانی بر یک فرآیند طولانی قلمداد کنند. به همین خاطر است که زنها کمتر احساسهای منفی را دربارهطلاقشان گزارش می‌کنند. طلاق برای زنان تنش‌زاتر و گسلنده‌تر است تا مردان. ممکن است این زنی باشد که تردید کمتری درباره نفس طلاق داشته باشد. اما هم اوست که در برقراری زندگی جدید مشکلات بیشتری خواهد داشت.    

آدمیان از لحاظ واکنشی که در برابر طلاق از خود نشان می‌دهند، بسیار متفاوت‌اند، بسیاری از هم می‌پاشند، امابرخی دیگر ، نوعی تعالی عاطفی را تجربه می‌کنند. اگر طلاق را نقطه مقابل ازدواج موفق و خوب تلقی کنیم، در این صورت ، پدیده‌ای غمبار قلمداد خواهند شد. اما برایبسیاری از کسانی که طلاق گرفته‌اند، انتخاب‌هایی که در اختیار واداشته‌اند یا طلاق بوده است و یا یک ازدواج ناموفق و بد. با در دست داشتن این انتخابها برخی شواهد حاکی از آن است که طلاق می‌تواند شخصا مفید و سودمند باشد. محققین به این نتیجه رسیده‌اند که ممکن است بارآمدن در خانه از هم نپاشیده‌ای که ویژگی آن نزاع و جنجال است، آسیب رسانتر و مضرتر از بزرگ شدن در خانه‌ای باشد که در اثر طلاق فروپاشیده است.

 

 

کنار آمدن با طلاق

سازگاری با طلاق به عوامل بسیاری وابسته است: نگرش در مورد ازدواج ناموفق ، شخصیت فرد و محیط اجتماعی. برای کنار آمدن با طلاق ، کمکهای بیرونی از سوی متخصصان بهداشت روانی و گروههای خود یاری متشکل از افراد مطلقه (مانند والدین بی همسر) در دسترس هستند. همچنین حتی هنگامی که طرفین عزم خود را برای طلاق جزم کرده‌اند مشاوره با زوجها می‌تواند مفید واقع شود. برخی از فنون مسئله گشایی و مهارتهای حل تعرضی همکه برای بهبود ازدواجها بکار میروند می‌تواند برای کمک به حل آسیبهای ناشی از جدایی موثر باشد.

نتایج جالب بررسی‌١٠هزار زوج درخواست کننده طلاق

معاون دفتر امور آسیب‌دیدگان سازمان بهزیستی کشور با تحلیل آمار طلاق در کشور بین سال‌های ۷۱ تا ۹ ماهه ابتدای سال جاری، گفت: آمار طلاق در بین این سال‌ها، دارای فراز و نشیب بوده، به طوری که آمار طلاق در سال ۷۱، هشت درصد و از سال ۷۲ تا ۷۵ دارای سیر صعودی بسیار آرام و پس از آن به مدت پنج سال (۷۶ تا ۷۹) این روند تقریبا ثابت بوده است.

دکتر رضایی فر در گفت‌وگو با ایسنا، افزود: آمار طلاق از سال ۸۰ به بعد با شتاب بیشتری نسبت به سال‌های گذشته دارای سیر صعودی بوده است.

به گفته وی، آمار طلاق در سال ۸۰ ، ۴/۹ درصد، سال ۸۱، ۳/۱۰ درصد، سال ۸۲، ۶/۱۰ درصد، سال ۸۳، ۵/۱۰ درصد، سال ۸۴ ، ۷/۱۰ درصد، سال ۸۵ ، ۱/۱۲ درصد و در ۹ ماهه ابتدای سال جاری، ۲/۱۱ درصد بوده است.

معاون دفتر امور آسیب دیدگان سازمان بهزیستی کشور، دلایل رشد صعودی طلاق در این سال‌ها را متاثر از عوامل اقتصادی و حتی حقوقی دانست و تصریح کرد: به عنوان مثال در مقاطعی دادگاه‌ها در صدور حکم طلاق، سختگیری و یا آسان‌گیری می‌کنند که همین امر در افزایش و یا کاهش آمار تاثیرگذار است.

وی در ادامه با اشاره به ارزیابی‌های صورت گرفته از آمار طلاق در ۹ ماهه سال گذشته، گفت: در این میان، بالاترین نرخ طلاق با ۸/۲۰ درصد مربوط به استان تهران و پایین‌ترین آن با ۸/۳ درصد مربوط به استان ایلام است.

دکتر رضایی فر ادامه داد: آمارها حاکی از آن است که از هر پنج ازدواج در تهران یک ازدواج منجر به طلاق شده است.

تهران، کردستان، کرمانشاه، خراسان رضوی بیشترین و ایلام، سیستان و بلوچستان، چهار محال و بختیاری و یزد کمترین طلاق

وی تهران، کردستان، کرمانشاه، خراسان رضوی را به ترتیب با ۸/۲۰، ۷۲/۱۴، ۶۹/۱۴ و ۵/۱۳ درصد جزو استان‌هایی معرفی کرد که بالاترین آمار طلاق و ایلام با ۸۲/۳ درصد، سیستان و بلوچستان با ۸۷/۳ درصد، چهار محال و بختیاری با ۱/۴ درصد و استان یزد با ۹/۴ درصد کمترین درصد طلاق در سال گذشته را به خود اختصاص داده‌اند.

معاون دفتر امور آسیب دیدگان سازمان بهزیستی کشور، با یادآوری وجود ۱۰۰ مرکز کاهش طلاق در کشور که به صورت مستقل در دادگاه‌ها و یا اورژانس اجتماعی مستقر هستند، عنوان کرد: تحلیل‌های شش ماهه ابتدای سال جاری که بر روی ۱۰ هزار زوج مراجعه کننده به مراکز مداخله در بحران بهزیستی صورت گرفت، نشان می‌دهد، ۵/۴۵ درصد درخواست‌های طلاق از سوی زوجه، ۲۵ درصد توسط زوج و ۵/۲۹ درصد آن توافقی و از سوی زوجین ارائه شده است.

۳۲ درصد زوج‌های درخواست‌کننده طلاق، بدون فرزند و ۶۷ درصد دارای فرزند بوده‌اند

۵/۱۵ درصد درخواست‌های طلاق در دوران عقد داده شده است

وی مدت زمان ازدواج ۵/۴۰ درصد زوجین را کمتر سه سال اعلام کرد و گفت: همچنین ۵/۱۵ درصد درخواست‌های طلاق نیز در دوران عقد ارائه شده، بنابراین می‌توان گفت در مجموع ۵۶ درصد درخواست‌های طلاق در کمتر از سه سال ابتدای زندگی که این آمار نشان از فقدان بلوغ آگاهی زوجین در زمان ازدواج دارد، لذا این امر لزوم آگاه‌سازی جوانان و ارائه مشاوره‌های قبل از ازدواج را ضروری می‌کند.

به گفته وی، ۳۲ درصد زوجین بدون فرزند و ۶۷ درصد دارای فرزند بوده که ۳۵ درصد آن‌ها یک فرزند داشتند.

۲۳ درصد زوج‌های درخواست‌کننده طلاق دارای سابقه فامیلی هستند

دکتر رضایی فر در رابطه با سابقه فامیلی زوجین مراجعه کننده به مراکز مداخله در بحران بهزیستی، اظهار کرد: ۲۳ درصد زوجین دارای سابقه فامیلی و مابقی سابقه فامیلی نداشتند. همچنین ۳۵ درصد دارای آشنایی قبلی و مابقی نیز فاقد این آشنایی بوده‌اند.

۱۳ درصد از خانواده‌های زوج و ۹ درصد از خانواده‌های زوجه مخالف ازدوج زوجین بودند

وی رضایت خانواده‌ها در زمان ازدواج زوج را ۸۷ درصد و در میان خانواده‌های زوجه ۹۱ درصد خواند و افزود: ۱۳ درصد از خانواده‌های زوج و ۹ درصد از خانواده‌های زوجه مخالف ازدوج زوجین بودند.

به گفته معاون دفتر امور آسیب دیدگان سازمان بهزیستی کشور، ازدواج ۹ درصد از زوج‌های مراجعه کننده به مراکز مداخله در بحران بهزیستی بدون رضایت فرد بوده که این آمار در میان زوجه به ۵/۱۳ درصد رسیده است.

وی در مورد بعد خانوار زوجین به ایسنا، گفت: بعد خانوار ۸۱ درصد از زوج‌ها و ۸۰ درصد از زوجه‌ها پنج نفر و بیشتر بوده است که این موضوع نشان می‌دهد، امر نظارت بر تربیت کودکان و کیفی کردن آن در خانوارهای با بعد جمعیتی بالا، کمتر صورت می‌گیرد.

۱۲ درصد از زوج‌ها و ۱۰ درصد از زوجه‌ها دارای سابقه قبلی طلاق بودند

دکتر رضایی فر خاطر نشان کرد: ۱۲ درصد از زوج‌ها و ۱۰ درصد از زوجه‌ها دارای سابقه قبلی طلاق بودند.

وی در این باره تاکید کرد: انتخاب همسر مجدد برای زوجه، پس از اولین طلاق کمتر و محدودتر می‌شود که فشارهای روحی، روانی و حتی اقتصادی از عوامل دخیل در محدود شدن انتخاب مجدد همسر توسط زن است و همین باعث می‌شود در ازدواج بعدی هم موفق نباشد و یا مورد مناسب را نتواند انتخاب کند و در این زمان است که از چاله به چاه می‌افتد.

معاون دفتر امور آسیب دیدگان سازمان بهزیستی کشور با بیان این که محدودیت در انتخاب همسر مجدد در مردان کمتر از زنان است، خاطر نشان کرد: چرا که مردان به لحاظ روانی، حمایت‌های اجتماعی و اقتصادی مشکلات و محدودیت‌های زنان را ندارند.

وی سابقه طلاق در میان والدین زوج‌های مراجعه کننده را ۲۸ درصد و این نسبت را در میان زوجه‌ها ۲۹ درصد اعلام کرد و گفت: این آمار نشان از شکسته‌ شدن قبح طلاق در میان فرزندانی دارد که والدینشان طلاق را تجربه کرده‌اند، لذا فرزندان نیز به دلیل آن که با طلاق مواجه بوده‌اند در زندگی خود نیز به آن فکر می‌کنند، ‌بنابراین آمار طلاق در میان این‌گونه فرزندان بیشتر از افراد عادی است.

دکتر رضایی فر با اشاره به این که نیمی از مراجعه‌کنندگان فاقد مسکن شخصی بوده‌اند، بیان کرد: این امر تاثیر مسایل اقتصادی در طلاق را نشان می‌دهد.

۲۳ درصد زوج‌ها و ۵/۱ درصد زوجه‌ها دارای سابقه جرم بودند

وی یادآور شد: ۲۳ درصد از زوج‌ها دارای سابقه جرم بودند که جرم ۵۶ درصد مربوط به اعتیاد و مابقی در مورد مباحثی چون قاچاق، ضرب و شتم، سرقت و غیره بوده است در عین حال آمار سابقه جرم در میان زوجه‌ها نیز ۵/۱ درصد بوده است.

اعتیاد در میان ۲۳ درصد از زوج‌ها و یک درصد از زوجه‌ها جزو سوابق اعتیادی بود که معاون دفتر امور آسیب دیدگان سازمان بهزیستی کشور به آن‌ها اشاره و اذعان کرد: ۴۱ درصد از زوج‌ها شغل آزاد، ۱۷ درصد کارمند، ۱۶ درصد بیکار و ۱۵ درصد کارگر ساده بودند، بنابراین اکثر مراجعه‌کنندگان درآمد مکفی و شغل ثابتی نداشتند.

به گفته وی ۷۹ درصد از زوجه‌های مراجعه کننده خانه‌دار بودند.

دکتر رضایی فر اظهار کرد: هفت درصد زوج‌ها بی‌سواد ، ۲۸ درصد دارای تحصیلات راهنمایی، ۲۶ درصد دارای مدرک دیپلم، ۱۸ درصد دارای تحصیلات ابتدایی و دو درصد دارای تحصیلات نهضتی، یعنی ۸۱ درصد دارای تحصیلات دیپلم و زیر دیپلم بودند و این امر نقش تحصیلات عالی در حاکم شدن منطق در زندگی را پررنگ می‌کند.

وی نسبت تحصیلات و سواد میان زوجه‌ها را این گونه بیان کرد: هشت درصد بی‌سواد، دو درصد نهضتی، ۳۰ درصد دیپلم، ۲۶ درصد راهنمایی و ۱۸ درصد دارای تحصیلات ابتدایی بودند و این یعنی ۸۴ درصد از زوجه‌ها نیز دارای تحصیلات دیپلم و زیردیپلم بودند.

معاون دفتر امور آسیب دیدگان سازمان بهزیستی کشور در مورد میزان اختلاف سنی زوجین، گفت: تفاوت معناداری در این زمینه مشاهده نشده است.

به گفته وی، ۷۰ درصد زوج‌های مراجعه کننده به مراکز مداخله در بحران از نظر روانی سالم و مابقی بیمار بودند که اختلالات روانی ۳۳ درصد وابستگی به موادمخدر، ۱۵ درصد خلقی، ۱۰ درصد اضطرابی و ۹ درصد شخصیتی و غیره بوده است، همچنین ۸۶ درصد از زوجه‌ها نیز اختلالات روانی نداشتند و مابقی (۱۴ درصد) دارای اختلالاتی چون اضطراب با ۴۶ درصد، خلقی با ۳۲ درصد و شخصیتی با ۹ درصد بوده‌اند.

مشکلات جنسی عامل ۱۰ درصد اختلافات بین زوجین

دکتر رضایی فر با اشاره به مشکلات اختلالات جنسی بین زوجین، گفت: مسایل جنسی می‌تواند، منشا بسیاری از اختلاف‌ها و مشکلات بین زوجین باشد، اما به دلیل مسایل فرهنگی، ‌اجتماعی و اخلاقی بروز نمی‌کند، اما خود را به صورت‌هایی چون پرخاشگری، بهانه‌گیری و غیره نشان می‌دهد، به طوری که ۱۰ درصد از ۱۰ هزار زوج و زوجه مورد مصاحبه این عامل را علت اختلاف خود بیان کردند.

وی ادامه داد: اختلال جنسی در زوج‌ها به صورت سرد مزاجی با ۴۷ درصد، کمبود مهارت‌های رفتار جنسی با ۲۴ درصد، انزال زودرس با ۹ درصد و در بین زوجه‌ها، ۶۷ درصد سرد مزاجی و ۲۳ درصد کمبود مهارت‌های رفتاری جنسی عنوان شده بود.

معاون دفتر امور آسیب دیدگان سازمان بهزیستی کشور، با بیان این که اعتیاد، دخالت والدین و اطرافیان ، خشونت و ضرب و شتم، سوءظن و بدبینی و نبود تفاهم از بیشترین عوامل درخواست طلاق زوجین بوده است، ‌اظهار کرد: ۳۵ درصد از مراجعات منجر به سازش، ۲۵ درصد ارجاع به قوه قضاییه، ۱۸ درصد، همکاری نکردن طرفین، ۱۵ درصد حمایت سازمان بهزیستی در تعویق طلاق و دو درصد تسریع در طلاق شده است.

وی در پایان خاطر نشان کرد: پیگیری‌های بعدی و نهایی نشان از داده، ۳۰ درصد از زوجین سازش مطلق و ۱۷ درصد سازش نسبی کرده و ۲۷ درصد مراجعات به طلاق و ۲۶ درصد منجر به معرفی زوج‌ها به دادگاه شده‌ است.

هرچند صحبت کردن در مورد طلاق چندان خوشایند و مطلوب نیست، اما مطرح کردن مباحث خانواده می‌طلبد که در مورد این مساله نیز توضیحاتی داده شود.      

- برای اجرا شدن طلاق، اخذ گواهی عدم امکان سازش الزامی است، ضمن اینکه دادگاه پس از بررسی موضوع، مساله را به داوری ارجاع می دهد و پس از کسب نظر داوران مبادرت به صدور حکم می‌کند.

- طلاق باید به صیغه‌ی طلاق و در حضور دو نفر مرد عادل صورت گیرد.

- طلاق دهنده باید بالغ ،عاقل ، قاصد و مختار باشد.

- ممکن است صیغه‌ی طلاق را توسط وکیل اجرا کرد.

- طلاق مخصوص عقد دائم است و زن منقطعه با انقضاء مدت یا بذل آن از طرف شوهر از زوجیت خارج می شود.

 

-طلاق بر دو قسم است: بائن و رجعی

- در طلاق رجعی مرد می‌تواند در ایام عده رجوع کند و دیگر نیازی به صیغه‌ی جدا نیست، اما در طلاق بائن دیگر مرد حق رجوع ندارد.

- در موارد زیر طلاق بائن است:

۱- طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود

۲- طلاق یائسه

۳- طلاق خلع و مبارات مادام که زن به عوض رجوع نکرده باشد

۴- سومین طلاق که بعد از سه وصلت متوالی به عمل آید اعم از اینکه وصلت در نتیجه‌ی رجوع باشد یا در نتیجه‌ی نکاح جدید.

- منظور از طلاق خلع آنست که زن به واسطه‌ی کراهتی که از شوهر خود دارد، در مقابل مالی که به شوهر می‌دهد، طلاق بگیرد و طلاق مبارات نیز آنست که کراهت از جانب طرفین باشد ولی در این صورت عوض نباید زائد بر میزان مهر باشد.

- زن بعد از طلاق باید عده نگه دارد.(عده مدتی است که زن در آن مدت نمی‌تواند ازدواج کند.)

-عده وفات چهار ماه و ده روز است ولی عده‌ی طلاق متفاوت است.

- در موارد زیر زن می‌تواند در خواست طلاق کند:

۱- در صورت استنکاف شوهر از پرداخت نفقه و عدم امکان اجبار او به پرداخت.

۲- در صورتی که دوام زوجیت موجب عسر و حرج زوجه باشد. عسر و حرج یعنی دشواری ، سختی و تنگنا.

۳- در صورتی که شوهر ۴ سال تمام مفقود الاثر شود و حکم موت فرضی در مورد او صادر شده باشد.

۴- در خواست صدور حکم با استفاده از ماده ۱۱۱۹ قانون مدنی ؛ به موجب ماد‌ه‌ی یاد شده طرفین عقد می توانند هر شرطی را که مخالف با مقتضای عقد مزبور نباشد ، در ضمن عقد ازدواج یا عقد لازم دیگر قرار دهند.

- عده طلاق و فسخ نکاح و بذل مدت و انقضای آن در مورد زن باردار تا وضع حمل است.

طلاق بمعنای مفارقت و جدایی و بریدن میباشد اما برای درک بهتر مفهوم طلاق شرعی لازم است به نکاتی چند توجه داشته باشیم .

اول اینکه در مفهوم واقعی ازدواج در دین و شریعت ما وظایف زن و شوهر بگونه ای متفاوت و خاص تعریف میشود این شرایط شاید بخاطر پیشینه تاریخی و فرهنگی حاکم بر فرهنگ و اداب بنیادینی بوده که اسلام در آن ظهور کرده است. بر اساس این قواعد مرد مکلف به تامین معاش و متضمن شرایط رفاهی خانواده بوده و نقش خارجی و واسطه برای محیا کردن لوازم آرامش خانواده را بر عهده داشته در حالی که زن در نقش سنتی خود واسطه داخلی ایجاد آرامش برای خانواده بوده و از جهت تامین معاش خانواده مسولیت کمتری را بر عهده داشته است .هرچند در سالهای گذشته تغییرات ایجاد شده این شرایط را تغییر داده اما همچنان نقش زن و مرد در خانواده با مقداری تغییر همچنان بقوت خود باقیست . نگرش قانون و سنت حاکم بر امور خانواده ها نیز همین رویه را تائید کرده و با نگرشی نسبتاً قدیمی قوانینی را در بر دارد که عمده مسولیتهای خارجی خانواده را متوجه مرد میداند .

از این جهت حقوقی مثل مهریه و نفقه ، تهیه مسکن و مایحتاج زندگی مشترک و متعارف بر عهده مرد گذاشته شده و قوانین بر این حقوق تاکید میکنند .

با توجه به نگرشهای مذکور میتوان انتظار داشت که قوانینی مثل طلاق چگونه طرح ریزی شده باشند .

در نگرشی مستقیم به مفهوم حقوقی و شرعی طلاق باید بدانیم براساس روابطی که از جهت ایجاد پیوند بوجود آمده جوانب مختلفی را شامل میشود از یک طرف پیوند عاطفی ایجاد شده اغنا کننده روح تشنه دو انسان تنها میتواند باشد و از جهات دیگر نیازهای مسلم و طبیعی انسان به مسیر سالم و امن هدایت میشود .

اما قاعده کلی که بر روابط زن و مرد حاکم میشود حقوق خاصی را برای طرفین بهمراه میاورد .شاید قواعد و قوانینی که در اسلام رابطه بین زن و مرد را مشخص میکند در نگاهی سطحی غریب بنظر برسد مثلا زن میتواند برای شیر دادن به فرزند خود از شوهرش تقاضای اجرت کند و این موضوع به عهده او گذاشته نشده و یا اینکه مرد در هر زمانی میتواند از همسر خود تقاضای روابط زناشوئی بکند و زن باید در انجام خواسته مرد مطیع باشد و . . . .

اما چیزی که عملا به روح زندگی مشترک کمک میکند و چرخ زندگی مشترک را به جلو میبرد این حقوق نیست بلکه تفاهم و گذشت است که به روح زندگی مشترک طراوت میبخشد .

و عملا اینطور نیست که مرد به زن خود با دید وسیله نگاه کند و یا زن فکر کند باید از هر وسیله ای برای کسب در آمد و پس انداز نگاه کند .

اما پیکره ازدواج در زمان شکل گیری با قواعدی شکل میگیرد که به مرد اجازه میدهد با قبول مسولیتهای خارجی بیشتر نقش عمده ای در شکل گیری زندگی مشترک داشته باشد که این مسولیتها از زمان خواستگاری آغاز میشود اما زمانی که به هر دلیل امکان ادامه زندگی وجود نداشته باشد چون قواعد گذشته حاکم بر اساس این زندگی مشترک شرایط یاد شده را داشته طبعاً با شرایط خاصی روبرو خواهد شد .

طبق نظر شرع طلاق یا بخواسته مرد یا زن و یا هر دوی آنها میباشد . اما در صورتی که زن نخواهد با مرد زندگی کند به این ترتیب عمل میکند که پیشنهاد میدهد تا مرد از حقوقی که بر گردن زن دارد بگذرد چون به محض عقد دائم زن متعهد شده تا آخر عمر عهده دار نیازهای مرد باشد و مرد هم همین تعهد را قبول کرده است.

و در این مرحله پذیرفتن یا رد این مساله که زن را از عهده مسولیتهایش رها کند به عهده مرد میباشد و معمولا در کنار این تقاضای زن نوعی بخشش هم همراه میشود ، که مثلا زن میگوید حاضرم فلانمقدار از مهریه خود را هم به مرد ببخشم تا رها شوم . اما در کل اگر شرایط خاصی نباشد و وکالتی داده نشده باشد پذیرفتن این مساله بعهده مرد میباشد .

شکل دیگر مساله به این صورت است که مرد پیشنهاد دهنده است اما در این حال قضیه فرق میکند .

مرد پیشنهاد خود را به این شکل بیان میکند :

من تمام حقوق زن خود را میدهم و در مقابل حقوقی که به گردن زن خود دارم را میبخشم .طبیعیست در این شرایط که مرد حقوق زن را میپردازد و و از حقوق خود میگذرد دیگر جای چون و چرا باقی نمیماند و طبق موازین مفارقت میتواند از طرف مرد یکطرفه ایجاد شود .

اگر بخواهیم در یک دید جدید به ازدواج نگاه کنیم و قواعد اساسی را عوض کنیم شاید بتوانیم قوانینی که از آن قوانین بنیادین سر چشمه گرفته است را تغییر دهیم .

برای اینکه زن بتواند مثل مرد بیاید و شوهر خود را طلاق دهد باید بتواند شرایطی مثل شرایطی که مرد موقع طلاق فراهم میکند ایجاد نماید یعنی حقوق مرد را بپردازد و از حقوق خود بگذرد اما سوال اینجاست که چگونه زن میخواهد هم حقوق مرد رابپردازد و هم از او تمکین نکند .

بنابراین در تعریف حقوق مرد و زن دچار دگرگونی خواهیم شد مثلا باید عنوان شود تمکین زن از مرد سلیقه ای بوده و الزامی به آن نیست یعنی زن خواست شب نزد شوهرش خواهد بود و نخواست خانه پدرش میرود و زندگی را ادامه میدهد و متعاقباً مرد مسولیتی از جهت معاش خانواده ندارد هر وقت خواست خرج خانواده خود را میدهد و هر وقت نخواست نمیدهد .

مهریه هم از اصل برداشته میشود و یا متقابل میشود مرد ۱۰۰ سکه میدهد و زن جهیزیه ده میلیون تومانی به شوهر میدهد و در مورد آن دیگر حقی ندارد و به ملکیت شوهر در میاید یعنی یک تعویض نابجا و بی ارزش چون مرد از اول میتواند همان هزینه را برای خرید لوازم زندگی بکند .

در مورد خواستگاری زنها هم اقدام به خواستگاری می کنند مثلا سال ۲۰۲۰ میشنویم دختری ده جا خواستگاری رفته ولی به او شوهر نداده اند .

اقرارزوج به عدم استطاعت جهت پرداخت نفقه از مصادیق عسروحرج است

رای شعبه ۳۰ دیوان عالی کشور

(( با توجه به اقرار زوج به این که قدرت مالی نداردکه بتواند مخارجه زوجه ومسکن برای او تهیه کند مورد از مصادیق ماده ۱۱۲۹ قانون مدنی می باشد، مضافا” براین که در مورد پرونده بند ۱ و ۹ از شرایط ضمن عقد که به امضای زوجین رسیده تحقق پیدا کرده و با استعلام از مدت محکومیت زوج احیانا” بند ۶ نیز تحقق پیدا می کند۰ بنابراین دادنامه تجدید نظر خواسته که مراعات جهات فوق نشده نقض و به شعبه همعرض ارسال می شود۰)) (۷۱/۱۰۷۵/۳۰)

مرجع : کتاب علل نقض آراءمحاکم درموضوعات احوال شخصیه ومدنی دردیوان عالی کشور

تالیف : یداله بازگیر،ازانتشارات ققنوس ،چاپ اول ، ۱۳۷۶

سابقه : در این پرونده زوجه به طرفیت همسرش به خواسته تعیین و تکلیف طلاق دادخواستی به دادگاه تقدیم داشته است ۰ زوجه توضیح داده ((همسرم طبق دادنامه های ذکر شده به جزای نقدی و زندان محکوم شده و فعلا” در زندان به سر می برد و قدرت پرداخت نفقه و ]تهیه [ مسکن برای من ندارد۰ چطور می توانم با چنین مردی زندگی کنم و تقاضای طلاق نموده ام ۰

در جلسه دادرسی زوجه اظهار داشت (( همسرم به شش سال زندان محکوم شده و دارای زن دیگری با بچه می باشد و تا به حال مخارج مرا نپرداخته و فعلا" در خانه پدرم می باشم ۰ خانه استیجاری داشتم ، وقتی شوهرم به زندان رفت صاحبخانه مرا بیرون کرد و تقاضای طلاق دارم ۰))

خوانده اظهار داشت (( احکامی که صادر شده تعزیری است و آنچه ابلاغ شده یک سال حبس است ۰و بیست و چهار فقره چک بوده که مقداری از آن را پرداخته ام و نسبت به بقیه محکوم شده ام و الان نمی توانم منزل مسکونی برایش اجاره کنم ۰ مالی هم ندارم که خرجی او را بپردازم و از این تاریخ در صورت دستور مقامات می تواتم مبلغ سه هزار تومان نفقه برایش پرداخت کنم ولی تا زندان هستم خانه نمی توانم بگیرم ۰))

دادگاه ختم رسیدگی را اعلام و بشرح متن دادنامه شماره ۶۶۷مورد را منطبق با مواد ۱۱۲۹ و۱۱۳۰ قانون مدنی ندانسته و دعوی خواهان را مردود اعلام می دارد که مورد اعتراض زوجه قرار می گیرد۰

رای وحدت رویه زیر نیز قابل توجه میباشد :

رای شماره : ۵۹۳ - ۱/۹/۱۳۷۳

رای وحدت رویه هیئت عمومی دیوان عالی کشور

بند۳ ماده ۹ قانون تجدیدنظرآراءدادگاهها که از تاریخ ۲۷/۶/۱۳۷۲ لازم الاجراءگردیده ،آراء قابل تجدیدنظر دادگاه مدنی خاص را احصاء و ذکری ازنفقه وحضانت وتمکین و....ننموده است وچون طبق ماده ۱۸ قانون مزبور کلیه قوانین و مقررات مغایر با آن قانون لغوگردیده لذا آراء صادر ، نسبت به دعاوی مذکورقابل تجدیدنظرنبوده ، رای شعبه ۳۰ دیوان عالی کشورکه با این نظرمطابقت دارد صحیح تشخیص می شود. این رای برطبق ماده واحده قانون وحدت رویه قضائی مصوب ۱۳۲۸برای دادگاههاوشعب دیوان عالی کشوردرمواردمشابه لازم الاتباع است .

 

قوانین طلاق

طلاق حقی نیست که به مرد عطا شده باشد و از زن بازداشته شده باشد بلکه طلاق آخرین راه چاره ایست که برای پایان دادن به زندگیهای بدون عاطفه و مشقت بار در نظر گرفته شده است به همین لحاظ مسولیت فردی که اختیار بیشتری در این موضوع دارد بیشتر است لذا باید توجه داشت افرادی که از روی هوا و هوس به این امر اقدام میکنند و با بروز کمترین اختلافات آنرا چاره کار خود میدانند روزی باید در مقابل خداوند متعال پاسخگو باشند که آیا واقعا امکان ادامه زندگی به هیچ وجه وجود نداشته و آیا آنها همه سعی خود را برای ادامه زندگی کرده اند؟ و باید پاسخ دهند چرا چیزی را که خداوند امر به محکم و استوار کردن آن کرده براحتی از هم گسسته اند .

بر اساس قوانین و موازین کشور وقوع امر طلاق از سه راه امکانپذیر است

ساده ترین شکل وقوع طلاق زمانیست که زن و شوهر بر مساله طلاق توافق داشته باشند و دیگر مایل به ادامه زندگی با هم نباشند

این نوع طلاق به طلاق توافقی معروف است که از اختیار مرد در طلاق ناشی میشود .

نوع دیگر طلاق که اساس تمام قوانین طلاق میباشد طلاق به خواست و اراده مرد است

ماده ۱۱۳۳ قانون مدنی- مرد می تواند با رعایت شرایط مقرر در این قانون با مراجعه به دادگاه تقاضای طلاق همسرش را بنماید .

تبصره - زن نیز می تواند با وجود شرایط مقرر در مواد (۱۱۱۹) ، (۱۱۲۹) و (۱۱۳۰) این قانون ، از دادگاه تقاضای طلاق نماید .

در این حالت مرد موظف به پرداخت کلیه حقوق زن میباشد .

اما نوع دیگر طلاق که همچنان ریشه در اختیار مرد دارد طلاق بخواسته زن است ، در این حالت زن با اثبات شرایط عسر و حرج خود (در این شرایط دادگاه مرد را مجبور به طلاق میکند ) و یا با توجه به وکالتی که از ابتدای عقد در شرایط ضمن عقد از مرد گرفته میتواند خود را مطلقه نماید .

بر اساس ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی- در مورد زیر زن می تواند به حاکم شرع مراجعه و تقاضای طلاق نماید در صورتی که برای محکمه ثابت شودکه دوام زوجیت موجب عسر و حرج است می تواند برای جلوگیری از ضرر و حرج زوج را اجبار به طلاق نماید و در صورت میسر نشدن به اذن حاکم شرع طلاق داده می شود.

تبصره - عسر و حرج موضوع این ماده عبارت است از به وجود آمدن وضعیتی که ادامه زندگی را برای زوجه با مشقت همراه ساخته و تحمل آن مشکل باشد و موارد ذیل در صورت احراز توسط دادگاه صالح از مصادیق عسر وحرج محسوب می گردد :

۱- ترک زندگی خانوادگی توسط زوج حداقل به مدت شش ماه متوالی و یا نه ماه متناوب در مدت یک سال بدون عذر موجه .

۲- اعتیاد زوج به یکی از انواع مواد مخدر و یا ابتلاء وی به مشروبات الکلی که به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و امتناع یا عدم امکان الزام وی به ترک آن در مدتی که به تشخیص پزشک برای ترک اعتیاد لازم بوده است .

در صورتی که زوج به تعهد خود عمل ننماید و یا پس از ترک ، مجددا" به مصرف موارد مذکور روی آورده ، بنا به درخواست زوجه ، طلاق انجام خواهد شد .

۳- محکومیت قطعی زوج به حبس پنج سال یا بیشتر .

۴- ضرب و شتم یا هرگونه سوء استفاده مستمر زوج که عرفا" با توجه به وضعیت زوجه قابل تحمل نباشد

۵- ابتلاء زوح به بیماری های صعب العلاج روانی یا ساری یا هر عارضه صعب العلاج دیگری که زندگی مشترک را مختل نماید .

موارد مندرج در این ماده مانع از آن نیست که دادگاه در سایر مواردی که عسر و حرج زن در دادگاه احراز شود ، حکم طلاق صادرنماید .

همچنین اگر در ضمن عقد شروطی واقع شود که در موارد قانونی حق طلاق بصورت وکالت بلا عزل به زن تنفیذ شود این شرایط در درخواست زن برای طلاق نافذ خواهد بود

باید توجه داشت طلاق به خواسته مرد و طلاق توافقی قابل رجوع است یعنی مرد دوباره میتواند بر ادامه زندگی با زن اراده کرده و بدون ازدواج در مدت مقرر زن دوباره به همسری مرد در می آید .اما در طلاق عسر و حرجی یا قضائی امکان رجوع برای مرد وجود ندارد و صرفا با توافق طرفین امکان آن بوجود می آید.

اما اجرای صیغه طلاق بدون صدور گواهی عدم امکان سازش غیر قانونی میباشد

 

ماده ۱۰ قانون حمایت خانواده:

اجرای صیغه طلاق و ثبت آن پس از رسیدگی دادگاه و صدور گواهی عدم امکان سازش صورت خواهد گرفت .

متقاضی گواهی عدم امکان سازش باید تقاضانامه ای به دادگاه تسلیم نماید که در آن علل تقاضا به طور موجه قید گردد. پس از وصول تقاضانامه دادگاه راسا یا به وسیله داور یا داوران سعی در اصلاح بین زن و شوهر و جلوگیری از وقوع طلاق خواهد کرد. هرگاه مساعی دادگاه برای حصول سازش نتیجه نرسد با توجه به ماده ۸ این قانون گواهی عدم امکان سازش صادر خواهد کرد. دفتر طلاق پس از دریافت گواهی مذکور به اجرای صیغه طلاق و ثبت آن اقدام خواهد نمود.

هر یک از طرفین عقد بدون تحصیل گواهی عدم امکان سازش مبادرت به طلاق نماید به حبس جنحه ای از شش ماه تا یک سال محکوم خواهد شد. همین مجازات مقرر است برای سردفتری که طلاق را ثبت نماید.

و در همین قانون و ماده ۸ آمده :

در موارد زیر زن یا شوهر حسب مورد می تواند از دادگاه تقاضای صدور گواهی عدم امکان سازش نماید و دادگاه در صورت احراز آن موارد گواهی عدم امکان سازش صادر خواهد کرد.

۱ - توافق زوجین برای طلاق .

۲ - استنکاف شوهر از دادن نفقه زن و عدم امکان الزام او به تادیه نفقه همچنین در موردی که شوهر سایر حقوق واجبه زن را وفا نکند و اجبار او به ایفا هم ممکن نباشد.

۳ - عدم تمکین زن از شوهر.

۴ - سو رفتار و یا سو معاشرت هر یک از زوجین به حدی که ادامه زندگی را برای طرف دیگر غیر قابل تحمل نماید.

۵ - ابتلا هر یک از زوجین به امراض صعب العلاج به نحوی که دوام زناشویی برای طرف دیگر در مخاطره باشد.

۶ - جنون هر یک از زوجین در مواردی که فسخ نکاح ممکن نباشد.

۷ - عدم رعایت دستور دادگاه در مورد منع اشتغال به کار یا حرفه ای که منافی با مصالح خانوادگی یا حیثیات شوهر یا زن باشد.

۸ - محکومیت زن یا شوهر به حکم قطعی به مجازات پنج سال حبس یا بیشتر یا به جزای نقدی که بر اثر عجز از پرداخت منجر به پنج سال بازداشت شود یا به حبس و جزای نقدی که مجموعا منتهی به پنج سال یا بیشتر و بازداشت شود و حکم مجازات در حال اجرا باشد.

۹ - ابتلا به هر گونه اعتیاد مضری که به تشخیص دادگاه به اساس زندگی خانوادگی خلل وارد آورد و ادامه زندگی زناشویی را غیر ممکن سازد.

۱۰ - هرگاه زوج همسر دیگری اختیار کند یا تشخیص دادگاه نسبت به همسران خود اجرای عدالت ننماید.

۱۱ - هر یک از زوجین زندگی خانوادگی را ترک کند. تشخیص ترک زندگی با دادگاه است .

۱۲ - محکومیت قطعی هر یک از زوجین در اثر ارتکاب جرمی که مغایر با حیثیت خانوادگی و شئون طرف دیگر باشد.

تشخیص این که جرمی مغایر با حیثیت و شئون خانوادگی است با توجه به وضع و موقع طرفین و عرف و موازین دیگر با دادگاه است .

۱۳ - در صورت عقیم بودن یکی از زوجین به تقاضای طرف دیگر همچنین در صورتی که زوجین از جهت عوارض و خصوصیات جسمی نتوانند از یکدیگر صاحب اولاد شوند.

۱۴ - در مورد غایب مفقودالاثر با رعایت مقررات ماده ۱۰۲۹ قانون مدنی .

تبصره : طلاقی که به موجب این قانون و بر اساس گواهی عدم امکان سازش واقع می شود فقط در صورت توافق کتبی طرفین در زمان عده قابل رجوع است .

با بوجود آمدن موانع مختلف قانونی و مسائلی مثل مهریه های امروزی کمتر پیش میاید مرد مستقیما قصد طلاق زن را داشته باشد و حتی بعضاً با وجود انحرافات مشخص در همسر بعضی از مردها بخاطر بار مالی سنگین طلاق از آن دوری میکنند و زندگی بی روحی را در پیش میگیرند و گاهی سعی در ایجاد ناراحتی برای زن میکنند تا او خود پیش قدم شود در کنار این مساله مراجعات مکرر زنها برای طلاق و ادعاهای مکرر عسر و حرج قضات دادگاه را برای صدور حکم طلاق دچار تردید میکند و این امکان هم در صورت ارائه نکردن دلایل محکم از طرف زن غیر ممکن است .

بنابر این بهترین راه خاتمه دادن به زندگیهای مشقت بار و بدون عاطفه توافق طرفین بر روی طلاق میباشد که در ضمن این توافق دو طرف بر روی مسائل مالی و حقوق مشخصه توافق کرده و با دادن دادخواست مشترک امکان طلاق را فراهم میکنند و چون این درخواست مشترک و با توافق طرفین است حکم صادر شده در مورد آن قطعی بوده و قابل تجدید نظر خواهی نیز نمیباشد که از نظر زمان رسیدگی سریعتر از موارد دیگر طلاق خواهد بود .

در کتاب دینی ما نیز امر شده که یا بنیکویی با هم زندگی کنید و یا در غیر اینصورت باز بنیکوئی از هم جدا شوید

 

 

پرسش: عده طلاق چیست؟

پاسخ: عده طلاق به مدت زمانی گفته می شود که زن پس از جدایی از شوهرش نمی تواند در آن ایام ازدواج مجدد انجام دهد.

عده برای زنی که عادت ماهانه می شود، به مدت تمییز شدن از سه عادت است که در آن نزدیکی صورت نگرفته باشد. چون وقتی زن عادت ماهانه دارد نمی شود طلاق داد. مدت زمانی که زن عده جدایی دارد نباید با شوهرنزدیکی کند و باید سه عادت دیده و پاک شود که این مدت تقریبا سه ماه است. خداوند در مورد زنانی که عادت ماهانه نمی شوند ویا حامله هستند چنین می فرماید:

وَاللَّائِی یَئِسْنَ مِنَ الْمَحِیضِ مِن نِّسَائِکُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلَاثَةُ أَشْهُرٍ وَاللَّائِی لَمْ یَحِضْنَ وَأُوْلَاتُ الْأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَن یَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ وَمَن یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَل لَّهُ مِنْ أَمْرِهِ یُسْرًا

و آن زنان شما که از خون‏ دیدن [ماهانه] نومیدند اگر شک دارید [که خون مى ‏بینند یا نه] عده آنان سه ماه است و [دخترانى] که [هنوز] خون ندیده‏ اند [نیز عده‏ شان سه ماه است] و زنان آبستن مدتشان این است که وضع حمل کنند و هر کس از خدا پروا دارد [خدا] براى او در کارش تسهیلى فراهم سازد (سوره طلاق ۶۵/۴)

مرد هر وقت که بخواهد می تواند زن خود را طلاق دهد. و عده نگه داشتن زن از همان روز آغاز می شود.

دلایل رشد سریع طلاق ۱ – نگرش نسبت به طلاق، در معرض تغییر قرار گرفته به‌طوری که، طلاق را به‌عنوان یک راه حل قابل تحمل و آسان‌تر مورد توجه قرار داده است. بنابراین ازدواج‌های ناخوشایند با طلاق پایان می‌پذیرد.

۲ – نقش زنان در جامعه تغییر یافته است. تعداد زنان شاغل افزایش یافته و در نتیجه استقلال مادی، آنان را قادر ساخته به ازدواج‌های نا خوشایند پایان دهند.

۳ – به خاطر اینکه ازدواج با نگرانی در مورد آینده فرزندان همراه است، و والدین به‌طور گسترده، ترجیح می‌دهند برای جلوگیری از حاملگی از قرص‌ها و داروهای خوراکی ضد حاملگی استفاده کنند: این امر باعث شده که ازدواج‌های بدون فرزند و در نتیجه طلاق آسان‌تر شود.

مراحل طلاق

۱ -حاد: زمان بعد از جدایی یا طلاق را مرحله حاد طلاق می‌نامند، که بلافاصله بعد از طلاق شروع می‌شود، و معمولا ً تا ۲ سال بعد از آ ن ادامه می‌یابد. اعضاء متوجه می‌شوند که آرزوها و انتظارات آنها با شکست روبه‌رو شده است. بسیاری از روابط قطع و سامانه‌های حمایتی حذف شده است ؛ و در این دوره نوجوانان با رفتارهای جدید و سر در گم والدین مواجه می‌شوند.

۲ – مرحله انتقالی: این مرحله، با پذیرش مسئولیت و اداره زندگی به وسیله یکی از والدین مشخص می‌شود. در این مرحله تغییرات زندگی کودکان ادامه دارد و آنان در تصمیم‌گیری، دخالت بیشتری می‌کنند.

۳ – مرحله بعد از طلاق که در آن ثبات نسبی برقرار است.

چگونه می توانید به کودک خود کمک کنید؟

به نظر می رسد آثار جدایی در پسرها، بخصوص در کوتاه مدت بیشتر باشد. پسرها همیشه درماندگی، رفتار منفی و انحرافی و مشکلات درسی بیشتری نسبت به دختران خانواده های مشابه دارند. با این حال تمام مطلب به این بدی نسیت. بر اساس تحقیقات به عمل آمده به نظر می رسد در بعضی شرایط، تاثیر جدایی روی کودکان کمتر یا زودگذر تر است. اگر والدین قبل از طلاق کمتر مشاجره آشکار داشته باشند و پس از آن هم مراعات ادب را نسبت به یکدیگر بنماید، ناراحتی کودکان در بلند مدت کمتر خواهد بود. توافق والدین در مورد تربیت و انضباط بچه ها پس از طلاق و امکان اینکه کودک، پدر و مادری را که با او زندگی نمی کند به طور منظم ببیند و در نتیجه رابطه ای مثبت را با او حفظ کند، به این امر کمک می کند. به نظر می رسد حفظ یک سبک زندگی پایدار از جنبه های مختلف، به سازگاری کودک با طلاق کمک می کند. این پایداری شامل حمایت و امنیت مالی و عاطفی برای پدر و یا مادری که از کودک نگهداری می کند (معمولا مادر) می شود. همچنین ماندن در همان خانه و همان مدرسه، تا کودک مجبور نباشد همزمان با چند تغییر سازگار شود، بهتر است.

به گفته برخی کارشناسان، طلاق مهم‌ترین آسیب‌ اجتماعی در کشور است که افزایش روزافزون آن، موجب نگرانی‌های زیادی شده است. در عین حال، کاهش سن بلوغ، افزایش فاصله زمان بلوغ تا زمان ازدواج و افزایش میانگین سن ازدواج به‌خصوص در قشر تحصیلکرده، میزان طلاق را در کشور افزایش داده و به همین دلیل است که تلاش برای پیشگیری از طلاق و آموزش‌هایی در این زمینه، ضروری به نظر می‌رسد. در این‌باره گفتگویی انجام داده‌ایم با دکتر علی دارابی، روان‌شناس و مدرس دانشگاه پیام نور که خلاصه‌ای از آن را پیش رو دارید

یکی از مهم‌ترین دلایل طلاق، اختلاف سلیقه بین زوجین است. توسعه شهرنشینی، صنعت، بالا رفتن سطح سواد، بر هم خوردن انسجام خانوادگی و اجتماعی، از بین رفتن سنت‌های کهن و فرهنگ‌های بومی، اختلاف طبقاتی و تا حدودی انگ‌زدایی از پدیده طلاق در جامعه امروز در افزایش این روند، تاثیر به‌سزایی دارد.

آیا می‌توان از طلاق پیشگیری کرد؟ آموزش‌های صحیح پیش از ازدواج یکی از مهم‌ترین راه‌های پیشگیری از طلاق است. بسیاری از افرادی که برای مشاوره به کلینیک‌های روان‌شناسی مراجعه می‌کنند، این جمله را می‌گویند: «عیب همسرم را دیدم اما مطمئن بودم که پس از ازدواج او را درست خواهم کرد.» اما ما معتقدیم همان‌طور که برای رانندگی، فرد متقاضی باید حتما گواهی‌نامه داشته باشد، پیش از انتخاب همسر نیز باید شیوه همسریابی و پس از ‌آن هم اطلاعات لازم درباره چگونگی یک زندگی مشترک را بیاموزد. به این ترتیب، هر چه بتوانیم از ازدواج‌های ناموفق بکاهیم، به دنبال آن از طلاق، همسرآزاری، کودک آزاری، خشونت‌های خانگی، اعتیاد،‌ فرزندان تک‌سرپرست، بی‌سرپرست و فساد و فحشا کاسته می‌شود و این در حالی است که ازدواج‌های موفق، احساس رضایت‌مندی، عزت نفس، احترام و انعطاف‌پذیری را در همسران و فرزندان آنها افزایش می‌دهد.این آموزش‌ها که به منظور پیشگیری از طلاق انجام می‌شود، چگونه باید باشد؟براساس آمار، ۵۰ درصد طلاق‌ها در پنج سال اول زندگی و ۳۰ درصد آنها در سال اول اتفاق می‌افتد و به همین دلیل، سلامت روحی و روانی دختر و پسر باید تایید شود. جوانان در سن ازدواج باید آموزش ببینند و این موضوع را برای خود روشن کنند که از زندگی مشترک خود چه می‌خواهند. در واقع باید در ذهن آنها جا بیفتد که ازدواج، فقط گذراندن یک مرحله از زندگی نیست و این ایده کاملا اشتباهی است که ویژگی‌های ناپسند فردی که با او تصمیم به ازدواج گرفته‌ایم، پس از ازدواج اصلاح می‌شود. تناسبات سنی، فرهنگی و خانوادگی، مذهبی، اقتصادی و اجتماعی از جمله مواردی است که در انتخاب همسر بسیار مهم و حایز اهمیت است. بسیاری از خانم‌ها و گاهی آقایان، فقط عشق و علاقه پیش از ازدواج را لازمه آن می‌دانند. اما اگر این عشق براساس مسایل سطحی و زودگذر باشد، به طور مسلم پس از ازدواج از بین می‌رود و اینجا است که تنها و مهم‌ترین دلیل ازدواج نابود می‌شود و زن و شوهر به فکر طلاق می‌افتند. از طرف دیگر، جوانان باید آموزش ببینند که طلاق، تنها راه‌حل رهایی از مشکلات حتی مشکلات بسیار حاد نیست و راه‌های مناسب دیگری نیز وجود دارد و نباید شتاب‌زده عمل کرد.دوام یک زندگی مشترک، نیازمند چه عواملی است؟صداقت، گذشت، احترام متقابل و توجه به نیازهای طرف مقابل، رمز موفقیت یک زندگی مشترک است و باید مطمئن بود که اگر این فاکتورها در زندگی لحاظ شود، به طور مسلم پدیده طلاق اتفاق نخواهد افتاد اما گاهی مشکلات در حدی است که ادامه زندگی، میسر نیست و طلاق آخرین راهکار است.

در این شرایط چه باید کرد؟طلاق، سه مرحله دارد. زمان پس از جدایی که بلافاصله پس از طلاق شروع می‌شود و اغلب تا دو سال پس از آن هم ادامه می‌یابد. در مرحله دوم، اداره زندگی به وسیله یکی از والدین مشخص می‌شود و در مرحله بعدی هم ثبات نسبی برقرار می‌‌شود و در این مرحله است که فرد به یک زندگی تقریبا عادی برمی‌گردد و باید شرایطی را مهیا کند تا کمترین آسیب را ببیند. در این شرایط، مشاوره با یک روان‌شناس اهمیت بسیاری دارد. البته این طلاق، عواقب و پیامدهای ناگواری را نیز دربردارد. تربیت غلط فرزندان طلاق، افت تحصیلی، اعتیاد، مشکلات خانوادگی، ترس از ازدواج در بین بچه‌ها، خودکشی و پرخاشگری از جمله عواقب طلاق دانسته می‌شود. زن و مرد پس از این اتفاق، حس اعتماد به جنس مخالف را از دست می‌دهند و همه را مانند زوج سابق خود می‌بینند و با دید نفرت و انتقام به او می‌نگرند و در این مرحله است که باید این طرز فکر اصلاح شود و فرد باید بداند که شکست اول به منزله مرگ تمام آمال و آرزوها نیست. نکته مهم این است که اگر بچه‌ای نیز در این بین وجود داشته باشد، حساسیت بیش از پیش خواهد بود زیرا تربیت فرزندان طلاق به ‌آموزش‌های خاص خود نیاز دارد.

به تازگی شاهد پخش مجموعه طنزی با عنوان «طلاق در وقت اضافه» در تلویزیون بودیم. شما نقش رسانه‌ها را در آموزش طلاق چه در پیشگیری و چه در کنار آمدن با آن، مهم می‌دانید؟بدون شک رسانه‌ها در این بین نقش به سزایی ایفا می‌کنند. چون آمارها نشان می‌دهد بیشترین تاثیرگذاری روی مردم ایران از طریق تلویزیون است. من معتقدم رسانه‌ها باید بیشتر در راه آموزش‌ها و مهارت‌های عملی به مردم جامعه، گام بردارند.

شوهردارى یعنى مواظبت و نگهدارى شوهر. شوهردارى کار سهل ‏و آسانى نیست که از هر زن بى‏لیاقت و نادانى ساخته باشد، بلکه کاردانى وذوق و سلیقه و زیرکى مخصوص لازم دارد، زنیکه بخواهد شوهردارى کند باید دل او را بدست آورد،اسباب رضایت ‏خاطرش را فراهم سازد.مواظب‏اخلاق و رفتارش باشد، به کارهاى نیک تشویقش کند،از کارهاى بدنگهداریشکند،مواظب بهداشت و حفظ الصحه و تغذیه او باشد.سعى کنداو را به صورت یک شوهرآبرومند و محبوب و مهربان در آورد تا براى‏ خانواده‏اش بهترین سرپرست و براى فرزندانش بهترین پدر و مربى باشد. خداوند حکیم قدرت فوق العاده‏اى به زن عطا فرموده است. سعادت و خوشبختى خانواده در دست اوست ، بدبختى خانواده نیزدر دست اوست.

زن میتواند خانه را به صورت بهشت‏ برین در آورد، و میتواند به‏صورت جهنم سوزانى تبدیلش سازد، میتواند شوهرش را به اوج ترقى‏برساند و میتواند به خاک سیاهش بنشاند.زن اگر به فن شوهردارى آشنا باشد و وظائفى را که خدا برایش مقرر فرموده انجام دهد میتواند ازیک‏ مرد عادى بلکه از یک مرد بى‏عرضه و بى‏لیاقت‏یک شوهر لائق و آبرومند بسازد. یکى ازدانشمندان مینویسد: زن قدرت عجیبى دارد، مثل قضا وقدر است ، هر چه بخواهد همانست.( در آغوش خوشبختى ص ۱۴۲ )

اسمایلز میگوید : اگر زن با تقوى و خوش خلق و کدبانویى در خانه‏محقر و فقیرى باشد آن خانه را محل آسایش و فضیلت و خوشبختى‏میسازد.

ناپلئون میگوید:اگر میخواهید اندازه تمدن و پیشرفت ملتى رابدانید به زنان آن ملت‏بنگرید.

بالزاک میگوید: خانه بى‏زن عفیف ، قبرستان است.

شوهردارى به قدرى در نظر اسلام اهمیت داشته که آنرا در ردیف ‏جهاد در راه خدا قرار داده، حضرت على (علیه السلام) میفرماید: جهاد زن به این‏است که خوب شوهردارى کند. ( بحار الانوار ج ۱۰۳ ص ۲۵۲)

با توجه به اینکه جهاد در راه خدا براى‏ترقى و عظمت اسلام و دفاع از کشورهاى اسلامى و اجراى عدالت‏اجتماعى بزرگترین عبادت است ارزش شوهردارى معلوم میشود.

رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود: هر زنیکه بمیرد در حالیکه شوهرش‏راضى باشد داخل بهشت میشود.( محجة البیضاء ج ۲ ص ۷۰ ) رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود: زن نمیتواند حق خدا را ادا کند مگر اینکه‏حق شوهرش را ادا کند.( مستدرک ج ۲ ص ۵۵۲)

محبت به يكديگر:

همه مردم تشنه دوستى و محبتند.دوست دارند محبوب دیگران‏باشند.دل انسان به محبت زنده است.کسیکه بداند محبوب کسى نیست‏خودش را بیکس و تنها میشمارد.همیشه پژمرده و افسرده است.خانم‏محترم ، شوهر شما نیز از این احساس غریزى خالى نیست.او هم تشنه‏عشق و محبت است. قبلا از محبتهاى بى‏شائبه پدر و مادر برخوردار بوداما از آنهنگام که پیمان زناشویى بستید خودش را در اختیار تو قرار داد. انتظار دارد محبتهاى آنها را جبران کنى و از صمیم قلب دوستش بدارى.

شکسپیر میگوید: چیزیکه در زن قلب مرا تسخیر میکند مهربانى‏اوست نه روى زیبایش. من زنى را بیشتر دوست دارم که مهربانتر باشد.

خداوند بزرگ در قرآن شریف به محبت و علاقه‏ایکه در بین زن وشوهر وجود دارد اشاره فرموده آنرا یکى از آیات قدرت خویش شمرده ‏میفرماید:

یکى از آیات خدا اینست که همسرانى برایتان آفریده تا بدانها آرامش پیدا کنید و میان شمادوستى و مهربانى نهاد. (سوره روم:۲۱)

حضرت رضا علیه السلام فرمود: بعض زنها براى شوهرشان‏ بهترین غنیمت هستند: زنانیکه به شوهرشان اظهار عشق و محبت کنند. (مستدرک ج ۲ ص ۵۳۲)

پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: بهترین زنان شما ، زنهایى‏هستند که داراى عشق ومحبت ‏باشند. (بحار ج ۱۰۳ ص ۲۳۵) امام صادق علیه السلام فرمود: وقتى کسى را دوست دارى به او خبر بده. (بحار ج ۷۴ ص ۱۸۱)

احترام شوهر

هر کسى به شخصیت‏خویش علاقه‏مند است.خودش را دوست‏دارد.دلش میخواهد دیگران به شخصیت او احترام بگذارند.هر کس‏شخصیت او را محترم بشمارد محبوبش واقع میشود. ازتوهین کنندگان‏متنفر است.خانم محترم حب ذات و علاقه به احترام یک امر غریزى است ‏لیکن همه کس حاضر نیست احساس درونى شوهر شما را اشباع کند و به‏وى احترام بگذارد. در خارج منزل با صدها افراد گوناگون و بى‏ادب‏ برخورد میکند و بسا اوقات مورد توهین قرار میگیرد.و به شخصیتش لطمه‏ وارد میشود.از شما که یار و غمخوارش هستیدانتظار دارد اقلا در خانه‏احترامش کنید و شخصیت تحقیر شده‏اش را زنده گردانید. بزرگداشت او شما را کوچک نمیکند لیکن به او نیرو و توانایى مى‏بخشد و براى کوشش ‏وفعالیت آماده‏اش میگرداند. خانم گرامى به شوهرت سلام کن. همیشه بالفظ شما او را مخاطب قرار بده. موقع سخن گفتن کلامش را قطع نکن. جلو پایش برخیز و به او احترام کن.با ادب حرف بزن. بر سرش داد نزن. اگر با هم به مجلسى میروید او را مقدم بدار. او را با اسم صدا نزن بلکه بانام فامیل و لقب مخاطب قرار بده. در حضور دیگران از او تجلیل و تعریف‏کن. به فرزندانت‏ سفارش کن از پدرشان احترام کنند. و اگر بى‏ادبى کردند توبیخشان کن. در حضور مهمانها نیز احترام شب گذار و باندازه آنها بلکه‏زیادتر از او پذیرایى کن. مبادا در مجلس مهمانى وجود شوهرت را نادیده بگیرى و تمام توجهت ‏به مهمانها معطوف باشد. وقتى درب منزل را میزند سعى کن خودت درب را باز نموده با لب خندان و چهره باز به استقبالش ‏بروى. آیا میدانى همین عمل کوچک چه اثر نیکویى در روح شوهرت‏خواهد گذاشت؟ شاید در خارج منزل با دهها مشکل مواجه بوده و با روح‏ پژمرده وارد منزل شود.استقبال کردن شما با لب خندان روح تازه‏اى درکالبد خسته او دمیده دلش را آرامش میدهد. ممکن است‏خانمها از این‏سخن تعجب نموده بگویند: چه پیشنهاد عجیبى! زن باستقبال شوهر برود وخوش آمد بگوید! شخص بیگانه وغریبى نیست تا احتیاجى باستقبال وخوش آمد داشته باشد.

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود: وظیفه زن این است که تادرب خانه به پیشواز شوهرش برود و به وى خوش آمد بگوید. (مستدرک ج ۳ ص ۵۵۱)

امام صادق علیه السلام فرمود: هر زنى که از شوهرش احترام کند وآزارش نرساند خوشبخت و سعادتمند خواهد بود. (بحار ج ۱۰۳ ص ۲۵۳)

پیغمبر اسلام فرمود: زن موظف است ‏براى شوهرش طشت و حوله‏حاضر کند و دستهایش را بشوید. (مستدرک ج ۲ ص ۵۵۱)

خوش اخلاق باش

کسیکه خوش اخلاق باشد، با مردم خوشرفتارى کند، با لب خندان‏ سخن بگوید، در مقابل حوادث و مشکلات بردبار باشد، محبوب همه است،دوستانش زیادند ، همه دوست دارند با او معاشرت و رفت و آمد کنند، عزیز و محترم است، به ضعف اعصاب و بیماریهاى روانى مبتلا نمیشود ، بر مشکلات و دشواریهاى زندگى پیروز میگردد ، از زندگى لذت میبرد ، و برمعاشرانش خوش میگذرد.

امام صادق علیه السلام فرمود: «هیچ زندگانى گواراتر از خوش‏اخلاقى نیست.» (بحار ج ۷۱ ص ۳۸۹)

اما کسیکه بد اخلاق باشد، با صورت درهم کشیده با مردم ملاقات‏کند، در مقابل حوادث و ناملایمات داد و فریادش بلند شود، بیخود داد وقال راه بیندازد، تند خو و بد زبان باشد زندگى تلخ و ناگوارى خواهد داشت، خودش همیشه ناراحت و معاشرینش در عذابند، مردم از او متنفر واز معاشرتش گریزانند ، آب خوش از گلوى خودش و معاشرانش پائین‏ نمیرود، خواب و خوراک درستى ندارد. براى انواع بیماریها مخصوصا ضعف اعصاب کاملا آمادگى دارد، همیشه اوقاتش تلخ و آه و ناله‏اش بلند است،دوستانش کم‏اند، محبوب کسى نیست.

پیغمبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمود:«آدم بد اخلاق نفس خودش ‏را در رنج و عذاب دائم قرار میدهد.» (بحار جلد ۷۳ ص ۲۹۸)

خوش اخلاقى براى همه لازم است مخصوصا براى زن و شوهرضرورت دارد، زیرا همیشه با هم هستند و ناچارند با هم زندگى کنند. امام صادق علیه السلام فرمود:«خدا به آدم خوش اخلاق ثواب‏جهاد میدهد،صبح و شب برایش ثواب نازل میشود. (بحار ج ۷۱ ص ۳۷۷) »

حضرت صادق علیه السلام فرمود:هر زنیکه شوهرش را اذیت کند و اندوهگینش سازد و از رحمت‏خدا دور است. و هر زنیکه به شوهرش‏احترام بگذارد و آزارش نرساند و فرمانبردارش باشد خوشبخت ورستگار است‏». (بحار ج ۱۰۳ ص ۲۵۳)

به رسول خدا صلى الله علیه و آله عرض شد:« فلان شخص زن خوبى است. روزها روزه دارد وشبها عبادت میکند.لیکن بد اخلاق است‏همسایگانش را آزار میرساند».

فرمود:«هیچ خیر و خوبى ندارد.و از اهل دوزخ میباشد (بحار ج ۱۰۳ ص ۲۵۳) ».

توقعات بیجا

امکانات مالى و درآمد همه افراد یکسان نیست.همه نمیتوانند دریک سطح زندگى کنند.هرخانواده‏اى باید حساب دخل و خرج خودشان‏را بکنند و بر طبق درآمدشان خرج کنند.انسان همه طور میتواند زندگى‏کند.عاقلانه نیست که براى تهیه امور غیر ضرورى دست‏به قرض ونسیه ‏بزند.

پیغمبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود:«هر زنیکه با شوهرش‏سازگار نباشد و او را برچیزهائیکه فوق توانایى اوست وادار کند اعمالش‏مورد قبول خدا واقع نمیشود و در قیامتمورد غضب پروردگار جهان قرارمیگیرد (بحار ج ۱۰۳ ص ۲۴۴) ».

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:هر زنیکه با شوهرش‏ناسازگارى کند و به آنچه از جانبخدا رسیده قناعت ننماید و بر شوهرش‏سختگیرى کند و بیش از حد توانایى خواهش کنداعمالش قبول نمیشود وخدا بر او خشمناک خواهد بود (بحار ج ۷۶ ص ۳۶۷) ».

پیغمبر اسلام فرمود:«بعد از ایمان به خدا نعمتى بالاتر از همسرموافق و سازگار نیست (مستدرک ج ۲ ص ۵۳۲) ».

شوهرت را دلدارى بده

دشوارى زندگى بر دوش مرد است. مخارج خانواده را بهر طورشده باید تامین کند، در خارج منزل با صدها مشکل مواجه میشود، ممکن‏است مورد توهین یا توبیخ رئیس قرار بگیرد، ممکن است‏با اذیت وکارشکنى همکارانش برخورد کند،ممکن است مطالباتش را نتواند وصول‏کند، ممکن است محل چک و سفته‏هایش را نتواند تامین کند، ممکن است‏به کسادى بازار و عدم درآمد برخورد نموده باشد ، ممکن است‏شغل‏مناسبى پیدا نکند،گرفتاریهاى مردیکى دو تا نیست، در زندگى روزمره باصدها از این قبیل حوادث برخورد میکند، آنهم نه یک مرتبه و دو مرتبه ‏بلکه دائما و پیوسته،کمتر اتفاق میافتد روزیکه ناراحتى تازه‏اى نداشته‏ باشد، بیخود نیست که عمر مردها غالبا کوتاهتر از زنهاست.آخر اعصاب‏ یکنفر چقدر میتواند حوادث و ناراحتى‏ها را تحمل کند! انسان در اینگونه مواقع احتیاج شدیدى دارد به شخص دلسوز مهربانیکه دلداریش بدهد وروح و اعصابش را تقویت کند.

حضرت صادق علیه السلام فرمود:«در دنیا چیزى بهتر از همسرشایسته وجود ندارد. زنیکه شوهرش از دیدار او مسرور و شاد گردد (بحار ج ۱۰۳ ص ۲۱۷) ».

حضرت رضا علیه السلام فرمود:«یک دسته زنها آنهایى هستند که ‏زیاد بچه‏دار میشوند، مهربان و با عاطفه هستند، در سختیها و پیش آمدهاى‏ روزگار،در امور دنیا و آخرت پشتیبان شوهرشان هستند، به زیان او کار نمیکنند و گرفتاریهایش را زیاده نمیگردانند. (مستدرک ج ۲ ص ۵۳۴٫) ».

سپاسگزار باش

امام صادق علیه السلام فرمود:« بهترین زنهاى شما زنى است که‏وقتى شوهرش چیزى آورد سپاسگزارى کند و اگر نیاورد راضى باشد (بحار ج ۱۰۳ ص ۲۳۹) ».

حضرت صادق علیه السلام فرمود:«هر زنى که به شوهرش بگوید: از تو خیرى ندیدم تمام اعمالش باطل و از درجه اعتبار ساقط میگردد. (شافى ج ۲ ص ۱۳۹) »

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«کسى که از احسان مردم‏قدردانى نکند شکر خداى رانیز بجاى نمیآورد (وسائل ج ۱۱ ص ۵۴۲) ».

عیبجویى نکن

هیچکس بى‏عیب نیست،یا کوتاه است‏یا دراز،یا سیاه رنگ است‏یا رنگ پریده،یا چاق است‏یالاغر اندام یا دهانش بزرگ است‏یاچشمهایش کوچک،یا بینى‏اش بزرگ است‏یا سرش طاس، یاتندخواست‏یا ترسو،یا کم حرف است‏یا پر مدعا،یا دهانش بدبو است‏یا پاهایش،یا بیمار است‏یاپر خور،یا ندار است‏یا بخیل،یا آداب زندگى را بلد نیست‏یا بد زبان است،یا کثیف است‏یابى‏ادب.

از این قبیل عیوب در هر مرد و زنى وجود دارد.

آرزوى هر مرد و زنى اینست که همسر ایده‏آلى پیدا کند که از تمام‏عیوب و نواقص خالى بودهنقطه ضعفى نداشته باشد.لیکن کمتر اتفاق‏میافتد که به مطلوب خیالى خویش دست‏یابد.

رسولخدا فرمود:«عیبى بالاتر از این نیست که انسان عیوب‏دیگران را ببیند اما از عیبهاىخودش غافل باشد (بحار-ج ۷۳ ص ۳۸۵) ».

چرا یک عیب کوچک را به قدرى بزرگ میکنى و درباره‏اش‏غصه میخورى که بنیاد زندگى وکانون انس و مودت را بر هم مى‏زنى؟

عاقل و با هوش باش،دست از هوسبازى و سبک مغزى بردار،عیبهاى‏کوچک را ندیده بگیر،بااظهار محبت کانون خانوادگى را گرم کن تا ازنعمت انس و محبت‏برخوردار گردى،مواظبباش عیب شوهرت را نه درحضور و نه در غیابش بزبان نیاورى زیرا رنجیده خاطر و مکدرمیگردد،در صدد عیبجویى بر میآید،محبت و علاقه‏اش کم میشود،پیوسته در حال‏جدال وستیزه خواهید بود،اگر با همین وضع بزندگى ادامه دهید زندگى‏ناگوارى خواهید داشت، واگر کار به طلاق و جدایى خاتمه یابد که بد ازبدتر.

البته اگر عیب قابل اصلاحى داشته باشد میتوانى در صدداصلاحش بر آیى،لیکن در صورتىامکان موفقیت دارى که با نرمى و مداراو صبر و حوصله و بصورت خیرخواهى و خواهش وتمنا رفتار کنى، نه به‏عنوان عیبجویى و اعتراض،سرزنش و ایراد،قهر و دعوا.

حجاب اسلامى

زن و مرد گر چه در بسیارى از امور اشتراک دارند لیکن امتیازات ‏ویژه‏اى نیز دارند.یکى ازامتیازات مهم آنان اینست که زن موجودى است‏ظریف و لطیف و زیبا و محبوب.زن دلبراست و مرد دلداده زن جاذب‏است و مرد مجذوب،مرد دوستدار است و زن دوست داشتنى.هنگامیکه‏ مرد با زنى ازدواج میکند مى‏خواهد تمام خوبیها و زیبائیهاى این موجود ظریف رادر انحصار خویش ببیند. زنى را دوست دارد که زیبائیها، دلبریها و طنازیها ،شوخیها وخوشمزه‏گیها، و همه چیزش را در انحصار شوهرش‏قرار دهد و نسبت‏به مردان بیگانه جدا اجتناب نماید . مرد بسیار غیور است و نمى‏تواند تحمل کند که مرد بیگانه‏اى به همسرش نگاهکند یا با او درارتباط و آمیزش باشد، بگوید و شوخى کند و بخندد و چنین عملى راتجاوز به حق مشروع خویش میداند.و از همسرش انتظار دارد که با رعایت پوشش و حجاب اسلامى و با تقید به ضوابط شرعى و قوانین‏اخلاقى و با حفظ متانت و حجب و حیاء اسلامى شوهرش رادر این‏خواسته مشروع کمک و یارى نماید. هر مرد مؤمن و غیورى چنین‏خواسته‏اى را دارد.اگر همسرش به این وظیفه اسلامى و اجتماعى عمل‏کرد او نیز با آرامش خاطر زندگى میکند و براى تامین نیازمندیهاى‏خانواده‏اش تلاش مینماید و بر محبتش اضافه میگردد.و همین صفا و محبت‏سبب میشود که او نیز به زنان بیگانه بى‏توجه باشد.اما اگر مرد مشاهده کرد که همسرش تقیدى به حجاب و پوشش اسلامى ندارد و زیبائیهایش را در معرض دید مردان بیگانه قرار میدهد و با آنها نیز درارتباط و تماس است‏ شدیدا ناراحت میشود زیرا حق انحصارى خویش راتضییع شده و در معرض دید دیگران مى‏بیند.و مسؤولیت این امر رابرعهده همسرش مى‏داند.چنین مردى همواره پریشان خاطر و بدبین است.

محبت و صفایش نسبت‏به خانواده تدریجا کم میشود.

بنابراین صلاح جامعه و بانوان در این است که پوشیده و محجوب‏باشند و متین و بدون آرایش از منزل خارج شوند و زیبائیهاى خودشان رادر معرض دید همگان قرار ندهند.

رعایت‏حجاب یک وظیفه اسلامى است.خدا در قرآن مى‏فرماید:

به زنان مؤمن بگو: از مردان بیگانه چشم بپوشند.و فروج و اندام خویشتن‏ را از نگاه دیگرانمحفوظ بدارند، و محل زیبائیها و زینتهاى خویش را براى اجانب آشکار نسازند، مگر آنچه راکه طبعا آشکار است (مانندصورت و دستها) و روسریهاى خودشان را بر سینه‏ها بیندازند (تا خوب‏ پوشیده شود) و زینت و جمالشان را جز براى شوهر و پدر و پدر شوهر و پسران خود وپسران شوهر، و برادران و فرزندان برادر و فرزندان خواهر…آشکار نسازند (۱۴)

آرى رعایت‏حجاب و پوشش اسلامى از جهات مختلف به نفع‏ بانوان است:

۱- بهتر مى‏توانند مقام و منزلت و ارزش وجودى خودشان را دراجتماع محفوظ بدارند، وخویشتن را از معرض دید چشمهاى بیگانگان‏نگه دارند.

۲- بانوان با رعایت پوشش اسلامى بهتر مى‏توانند مراتب ‏وفادارى و علاقه خودشان را نسبت‏به همسرشان باثبات رسانند و درآرامش و صفا و گرمى خانواده کمک نمایند و از بوجود آمدن بدبینى واختلافات و مشاجرات جلوگیرى بعمل آورند.و در یک کلام، بهترمى‏توانند دل شوهر را بدست آورند و جایگاه خویش را تثبیت نمایند.

۳-با رعایت ‏حجاب اسلامى جلو چشم چرانیها و لذتجوئیهاى‏غیر مشروع بصرى مردان بیگانه را می گیرند و بدین وسیله از اختلافات وبدبینیهاى خانواده‏ها مى‏کاهند و به استحکام و ثبات و آرامش آنها کمک‏می نمایند.

۴-با رعایت پوشش اسلامى بهترین کمک را به نسل جوان ومردان مجردى که امکان ازدواج ندارند انجام میدهند و از فسادها و انحرافها و ضعف اعصابهاى جوانان که نتائج‏سوئش درنتیجه عائد خود بانوان خواهد شد جلوگیرى میکنند.

۵-اگر همه بانوان حجاب اسلامى را کاملا رعایت نمایند، هرزنى که همسرش از منزل خارج میشود اطمینان دارد که در برابر بد حجابیها و طنازیها و خودنمائیهاى زنان کوچه و بازار قرارنمیگیرد- تا دلش راببرند و از محبت و علاقه‏اش نسبت‏به خانواده بکاهند.

آرى اسلام چون از آفرینش ویژه زن آگاه است و او را یک رکن‏مهم اجتماع میداند که نسبت‏به صلاح و فساد جامعه نیز مسؤلیت دارد، ازاو مى‏خواهد که در انجام این مسؤلیت‏ بزرگفداکارى نماید و با رعایت‏حجاب اسلامى از مفاسد و انحرافهاى اجتماعى جلوگیرى کند و درثبات‏و آرامش و عظمت ملت‏خویش بکوشد. و یقین بداند که در انجام این‏مسؤولیت ‏بزرگ الهى بهترین پاداش را از خداوند بزرگ دریافت‏خواهد نمود.خانم گرامى!ا گر به آرامش و ثبات خانواده و اعتماد و اطمینان‏شوهرت علاقه دارى،اگر به مصالح واقعى جامعه بانوان مى‏اندیشى،اگر به‏سلامت روانى جوانان و جلوگیرى از انحراف و لغزش آنان فکر مى‏کنى،اگرمى‏خواهى بانوان را از معرض چشم چرانى بیگانگان و فریب دادن و بانحراف کشیدن آنان نجات دهى، و اگر مى‏خواهى رضایت‏خدا را جلب‏کنى و یک مسلمان مؤمن و فداکار باشى،پوشش و حجاب اسلامى راهمواره رعایت کن. و زیبائیها و آرایش خودت را در معرض دید بیگانگان‏ قرار نده.گر چه در داخل منزل و با خویشان نزدیک باشد.داخل منزل وخارج آن، درمجالس مهمانى و در خارج فرقى ندارد. برادر شوهر، پسربرادر شوهر،شوهر خواهر شوهر، شوهر خواهر خودت شوهر عمه‏ات، شوهر خاله‏ات، پسر عمه‏ها، پسر دائیها، همه اینها به تو نامحرم هستند واجب است‏حجاب اسلامى را رعایت کنى گر چه در منزل خودتان یا درمجلس مهمانى باشید.اگر نسبت ‏باینها حجاب را رعایت نکنى هم مرتکب‏گناه میشوى هم شوهرت را قلبا ناراحت میکنى. ممکن است‏شوهرت برزبان نیاورد ولى یقین داشته باش که ناراحت میشود و به صفا و صمیمیت‏ خانوادگى شما لطمه وارد میگردد.

اما نسبت‏به محارم مانند، پدر شوهر و پدر خودت برادر خودت، فرزندان برادر، فرزندان خواهر، رعایت‏حجاب لازم نیست.لیکن تذکراین نکته لازم است که بهتر است نسبت‏ باینها هم تاحدى حریم قائل‏شوى.و آرایش کرده و با لباسهائى که براى شوهرت مى‏پوشى، نزد اینها نیزظاهر نشوى. گر چه شرعا جایز باشد. زیرا اکثر مردها حتى در این‏موارد ناراحت میشوند، وحفظ اعتماد و آرامش قلبى آنها لازم و مفیداست و براى بقاء و ثبات و آرامش خانواده سودمند میباشد.

خطاهاى شوهرت را ببخش

به غیر از معصوم همه کس خطا و لغزش دارد.دو نفر که با هم‏ زندگى میکنند و از جهتى تشریک مساعى و همکارى دارند باید لغزشهاى ‏یکدیگر را ببخشند تا زندگى آنها ادامه پیداکند.اگر بخواهند در این باره‏ سختگیرى کنند ادامه همکارى غیر ممکن میشود.دو نفر شریک، دو نفرهمسایه، دو نفر رفیق، دو نفر همکار، دو نفر زن و شوهر باید در زندگى‏اجتماعى داراى گذشت‏ باشند. هیچ زندگى اجتماعى به مقدار زندگى‏خانوادگى احتیاج به گذشت ندارد.اگراعضاء یک خانواده بخواهند سختگیرى بعمل آورند و خطاهاى یکدیگر را تعقیب کنند یا زندگى آنها ازهم مى‏پاشد یا بدترین زندگى را خواهند داشت.

خانم محترم، ممکن است از شوهر شما خطا یا خطاهایى صادرشود.ممکن است از روى خشم و غضب به شما اهانت کند.ممکن است ‏ناسزائى از دهانش بیرون آید. ممکن است از خود بیخود شده شما رابزند، ممکن است‏یک مرتبه به شما دروغ بگوید، ممکن است کارى را انجامدهد که مورد پسند شما نباشد،از این قبیل خطاها براى هر مردى‏ امکان دارد،اگر بعدا احساس کردى که از کردار خویش پشیمان شده او را ببخش و موضوع را تعقیب نکن.اگرعذرخواهى کرد فورا قبول کن.اگر پشیمان شده لیکن زیر بار عذرخواهى نمى‏رود در صددنباش مجرمیت وى ‏را باثبات رسانى، زیرا به شخصیت او لطمه وارد میشود، ممکن است‏درصدد تلافى برآید، خطاهاى شما را تعقیب کند، ممکن است کارتان به‏نزاع و جدال و حتى جدائى بکشد اما اگر سکوت کردى و خطایش رانادیده گرفتى در شکنجه وجدان قرارمى‏گیرد و به طور مسلم از کردارخویش پشیمان خواهد شد، آنگاه شما را یک زن با گذشت فهمیده فداکارعاقل خواهد شناخت،مى‏فهمد که به زندگى و خانواده و شوهرعلاقه‏مند هستى، قدر ترا مى‏شناسد و محبتش چند برابر خواهد شد.

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«زن بد ، عذر شوهرش رانمى‏پذیرد و خطاهایش رانمى‏بخشد (بحار جلد ۱۰۳ ص ۲۳۵) ».

در خانه هم تمیز و زیبا باشید

پیغمبر اسلام (صلی الله علیه واله) فرمود:«هر زنیکه خودش را خوشبو کند و ازمنزل خارج شود تا به خانه بر نگردد از رحمت‏خدا دور خواهد بود (بحار ج ۱۰۳ ص ۲۴۷) ».

رسول خدا فرمود : « بهترین زنان شما زنى است که مطیع شوهرش‏باشد. براى او آرایش کندولى زینتش را براى بیگانگان ظاهر نسازد . و بدترین زنان شما زنى است که در غیاب شوهرش زینت کند (بحار ج ۱۰۳ ص ۲۳۵) ».

خانم گرامى، بدست آوردن دل یک مرد آن هم براى همیشه کارساده‏اى نیست.پیش خود نگو: او که مرا دوست دارد پس چه احتیاجى‏دارم به سر و وضع خودم برسم و برایش دلربایى کنم؟ باید عشق او رابراى همیشه نگهدارى کنى.

یقین بدان که شوهرت دوست دارد همیشه تمیز و مرتب و زیبا باشى‏ و لو به زبان نیاورد،اگر برطبق خواسته‏هاى باطنى او رفتار نکنى و در منزل ‏به خودت نرسى ممکن است در خارج منزل چشمش به زنان تمیز آرایش‏کرده بیفتد و از تو دلسرد شده و از راه منحرف گردد، وقتى خانمهاى تمیز و مرتب را دید و آنها را با سر و وضع کثیف و نامرتب تو مقایسه کرد خیال‏ میکند فرشتگانى هستند که از آسمان نازل شده‏اند! تو هم در خانه برایش‏آرایش کن و لباس خوب بپوش و دلبرى و طنازى کن تا بفهمد که تو ازآنها کمتر نیستى بلکه بهتر و زیباتر هستى، درآنصورت مى‏توانى بدوام‏عشق او امیدوار باشى و براى همیشه دلش را مسخر گردانى.

حضرت باقر علیه السلام فرمود:« بر زن لازم است‏ خودش راخوشبو کند ، بهترین لباسهایش را بپوشد، به بهترین وجه زینت کند و باچنین وضعى صبح و شب با شوهرش ملاقات کند (بحار ج ۱۰۳ ص ۲۲۸) ».

امام صادق علیه السلام فرمود:«زن نباید آرایش و زینت را ترک‏کند گر چه به یک گلوبند باشد، نباید دستش را بدون خضاب بگذارد گر چه ‏به کمى از حنا باشد، حتى زنهاى پیر همنباید زینت و آرایش را ترک‏ نمایند (شافى ج ۲ ص ۱۳۸) ».

مدیریت او را بپذیر

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«زن خوب به حرف شوهرش‏گوش میدهد و مطابق دستوراتش عمل میکند». (بحار ج ۱۰۳ ص ۲۳۵)

زنى از رسول خدا پرسید:«زن نسبت‏به شوهرش چه وظیفه‏اى‏دارد؟فرمود:باید از وى اطاعت کند و از فرمانش تخلف ننماید (بحار ج ۱۰۳ ص ۲۴۸) ».

پیغمبر اسلام صلى الله علیه و آله فرمود:«بدترین زنها زن لجباز ویک دنده است (مستدرک ج ۲ ص ۵۳۲) ».

رسول خدا فرمود:«بدترین زنها کسانى هستند که هم نازا و هم کثیف و لجباز و نافرما نباشند (شافى ج ۲ ص ۱۲۹) ».

نظافت

یکى از وظائف مهم خانه‏دارى تمیز کردن منزل و اسباب و لوازم ‏زندگى است. نظافت‏ به بهداشت و حفظ سلامتى اهل خانه کمک میکند وجلو بسیارى از بیماریها را میگیرد.زندگى کردن در خانه تمیز مسرت‏بخش ‏و دل‏پذیر است، مرد را به سوى منزل متمایل میسازد،اسباب آبرو وسربلندى خانواده است، بدین جهت رسول خدا فرمود:«دین بر نظافت پایه‏گذارى شدهاست.» (محجة البیضاء ج ۱ ص ۱۶۶)

شارع مقدس اسلام درباره نظافت ‏سفارشهاى زیادى نموده که به ‏پاره‏اى از آنها از باب نمونه اشاره میشود:

امام صادق علیه السلام فرمود:«خدا زیبا بودن و زینت کردن رادوست دارد . و تظاهر به ندارى و فقر را مکروه دارد. دوست دارد آثارنعمتهایش را بر بنده‏اش ببیند . لباسش نظیف و پاکیزه باشد، بوى خوش‏استعمال کند.خانه‏اش را زینت نماید.خانه و اطرافش را جاروب کند. قبل ‏از غروب چراغ را روشن کند. زیرا این عمل فقر را از خانه دور میکند وروزى را زیاد میگرداند (بحار ج ۷۹ ص ۳۰۰) ».

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«آدم کثیف بد بنده‏اى است‏» (بحار ج ۷۶ ص ۱۷۵) .

حضرت على علیه السلام فرمود:«تارهاى عنکبوت را ازخانه‏هایتان بگیرید زیرا ترک کردن آنها باعث ندارى میشود» (شافى ج ۱ ص ۲۰۸) .

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«خاکروبه‏ها را شب در خانه‏نگذارید بماند زیرا جایگاه شیطان میشود» (بحار ج ۷۶ ص ۱۷۵) .

پیغمبر اسلام فرمود:«خاکروبه‏ها را پشت درب منزل نریزید زیراجایگاه شیطان میشود» (بحار ج ۷۶ ص ۱۷۷) .

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«لباس انسان باید همیشه‏پاکیزه و تمیز باشد» (شافى ج ۱ ص ۲۰۸) .

پیغمبر اکرم فرمود:«دستمال چرب را در خانه نیندازید زیرا جایگاه‏شیطان میشود» (شافى ج ۱ ص ۲۱۵)

حضرت صادق علیه السلام فرمود:«شستن ظرفها و تمیز کردن‏اطراف خانه روزى را زیاد میکند» (بحار ج ۷۶ ص ۱۷۶) .

حضرت صادق علیه السلام فرمود:«ظرفها را بدون روپوش‏نگذارید زیرا شیطان آب دهن درآنها انداخته از آنها استفاده میکند» (بحار ج ۷۶ ص ۱۷۶) .

حضرت صادق علیه السلام فرمود:«میوه‏ها داراى سمومى هستند. آنها را خوب بشویید آنگاه میل کنید» (شافى ج ۲ ص ۱۲۴) .

حضرت کاظم علیه السلام فرمود:«یک روز در میان،به حمام رفتن‏انسان را فربه میکند» (شافى ج ۱ ص ۲۰۹) .

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:«اگر بر امتم دشوار نمیشد واجب میکردم در موقع هر وضویى مسواک کنند» (شافى ج ۱ ص ۲۱۰) .

حضرت صادق علیه السلام فرمود:« ناخن گرفتن در روز جمعه از بیمارى جذام و جنون و پیسى و کورى جلوگیرى میکند» (شافى ج ۱ ص ۲۱۱) . روایت‏شده که:«زیر ناخنها خوابگاه شیطان است‏».

حضرت على علیه السلام فرمود:«شستن دستها قبل از غذا و بعد ازآن عمر را زیاد میگرداند واز چرکین شدن لباسها مانع میشود و چشم رانورانى میگرداند» (شافى ج ۲ ص ۱۲۳) .

وظائف مردان

سرپرست‏خانواده

زن و شوهر دو رکن بزرگ خانواده هستند لیکن مرد بدان جهت که‏آفرینش ویژه‏اى دارد و از جنبه تعقلات قوى‏تر است رکن بزرگ و سرپرست‏ خانواده محسوب میشود.

خداوند بزرگ نیز او را به عنوان قیم و سرپرست‏خانواده شناخته‏در قرآن کریم میفرماید: مردها سرپرست زنان میباشند، زیرا خدا بعض‏کسان را بر بعض دیگر برترى داده است (سوره نساء آیه ۳۴) . چون بدین مقام شناخته شده طبعا وظائف سنگین‏تر و دشوارترى‏هم خواهد داشت. اوست که میتواند با تدبیرات عاقلانه خویش خانواده را به بهترین‏وجه اداره کند و اسباب خوشبختى و سعادت آنان را فراهم سازد و محیط خانه را همانند بهشت‏ برین مرتب و منظم گرداند، و همسرش را به صورت‏ فرشته‏اى در آورد. رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:مرد سرپرست‏خانواده‏است و هر سرپرستى نسبت‏به زیردستانش مسؤولیت دارد (مستدرک جلد ۲ ص ۵۵۰) . مردى که مدیر خانواده است ‏باید بدین نکته توجه داشته باشد که زن نیز انسانى است مانند مرد.خواسته‏ها و آرزوها و حق حیات و آزادى‏دارد. باید بداند که زن گرفتن به معناى برده گرفتن نیست‏ بلکه به معناى ‏انتخاب شریک در زندگى و یار و مونس گرفتن است. باید به خواسته‏هاى‏درونى و آرزوهاى او نیز توجه داشته باشد. چنان نیست که مرد مالک ‏مطلق زن و مطلق العنان باشد. زن نیز حقوقى بر گردن شوهر دارد.

خداوند بزرگ در قرآن مجید میفرماید: همانطور که زنها نسبت‏به‏شوهرانشان وظائفى دارند حقوقى هم بر گردن آنها دارند و مردان را بر آنها برترى هست (سوره بقره آیه ۲۲۸) .

زن‏دارى

چنانکه شوهردارى بزرگترین وظیفه یک بانوى خانه‏دار بوده درشریعت اسلام در ردیف جهادقرار گرفته است همچنین زن‏دارى بزرگترین‏و ارزنده‏ترین عمل یک مرد زندار بوده رازسعادتمندى خانواده میباشد.

اما زن‏دارى کار آسانى نیست‏بلکه رموزى دارد که هر کس کاملا بدانها آشنا باشد میتواند همسرش را مطابق دلخواه به صورت یک بانوى ایده‏آل‏ بلکه فرشته رحمت درآورد.

مردیکه بخواهد واقعا زن‏دارى کند باید اخلاق و روحیات همسرش‏را کاملا بدست آورد،ازخواسته‏هاى درونى و تمایلات نفسانى او آگاه شودو بر طبق آنها برنامه زندگى را مرتب سازد.به وسیله اخلاق و رفتار خویش‏چنان در او نفوذ کند و دلش را بدست آورد که به خانه و زندگى دلگرم شده‏از روى عشق و علاقه خانه‏دارى کند.

زن‏دارى کلمه جامع و مبهمى است که احتیاج به شرح و توضیح‏دارد.در مباحث آینده موردشرح و بسط قرار خواهد گرفت.

مهرورزى کن

زن کانون محبت و یک موجود صد در صد عاطفه‏اى است. از وجودش مهر و محبت میبارد.

حیات و زندگى او به عشق و علاقه بستگى دارد.دلش میخواهدمحبوب دیگران باشد.هر چه محبوبتر باشد شاداب‏تر خواهد بود. براى ‏بدست آوردن محبوبیت تا سر حد فداکارى کوشش میکند.اگر بداند محبوب کسى واقع نشده خودش را شکست‏خورده و بى‏اثر پنداشته دائما پژمرده و افسرده خواهد بود.بدین جهت میتوان به طور قطع مدعى شد که ‏بزرگترین رمز زن‏دارى اظهار محبت و علاقه است.

مهر و محبت‏خانوادگى از همه چیز ارزش‏دارتر است ‏بدین جهت‏ خداوند بزرگ در قرآن مجید آنرا یکى از آثار قدرت و نعمتهاى بزرگ‏شمرده بر بندگان منت نهاده میفرماید:

«یکى از آیات خدا اینست که همسرانى برایتان آفرید تا با آنان انس ‏بگیرید.و در میانتان محبت و مهربانى افکند.و در این موضوع براى اهل‏تفکر آیاتى هست (سوره روم آیه ۳۱) ».

امام صادق علیه السلام فرمود:زن از مرد آفریده شده و تمام‏ توجهش به سوى مردها معطوف میباشد.پس همسرانتان را دوست‏بدارید (بحار جلد ۱۰۳ ص ۲۲۶) .

حضرت صادق علیه السلام فرمود:هر کس از دوستان ما باشد به‏همسرش بیشتر اظهارمحبت میکند (بحار جلد ۱۰۳ ص ۲۲۳ ) . رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود:هر چه ایمان انسان کاملتر باشد به‏همسرش بیشتر اظهار محبت مینماید (بحار جلد ۱۰۳ ص ۲۲۸) .

امام صادق (علیه السلام) فرمود:یکى از اخلاق پیمبران اینست که نسبت‏به‏همسرانشان محبت دارند (بحار جلد ۱۰۳ ص ۲۳۶) .

پیغمبر فرمود:این سخن مرد که به همسرش میگوید: واقعا ترادوست دارم، هرگز از قلبش خارج نخواهد شد (شافى جلد ۲ ص ۱۳۸) .

گر چه محبت‏ باید از صمیم قلب باشد تا در دل طرف اثر بگذارد، زیرا دلها با هم راه دارند ، لیکن به محبت قلبى تنها هم نباید اکتفا کرد، بلکه‏لازم است صریحا آنرا اظهار نمود.درصورتى میتوان انتظار نتیجه داشت‏که آثار محبت در زبان و افعال و رفتار شخص نمایان باشد.

صریحا و بدون احتیاط به همسرت اظهار عشق و علاقه کن:درحضور و غیاب از وى تعریفکن،اگر به سفر رفتى برایش نامه بنویس واز درد فراق بنال.گاهى برایش تحفه‏اى خریده تقدیمش کن.اگر دسترسى‏به تلفن دارى گاه گاهى از احوالش جویا شو.

به همسرت احترام بگذار و خوش اخلاق باش

زن نیز مانند مرد خودش را دوست دارد و به حفظ شخصیت‏خویش علاقه‏مند است.

دوست دارد محترم و گرامى باشد.از تحقیر و توهین رنجیده خاطرمیگردد.اگر مورد احترام قرار بگیرد احساس شخصیت نموده و به کار وزندگى دلگرم میشود.از احترام و احترام کننده خوشش میآید ، از توهین وتوهین کننده متنفر میباشد.

آقاى محترم! همسرت حتما از شما انتظار دارد که بیش از دیگران ‏به وى احترام بگذارى.البته حق دارد چنین انتظارى را داشته باشد.زیرا ترا شریک زندگى و بهترین یار واقعى خویش میداند.

حضرت صادق (علیه السلام) از پدرش نقل کرده که فرمود: هر کس زن‏گرفت‏ باید او را گرامى و محترم بشمارد (بحار جلد ۱۰۳ ص ۲۲۴) .

رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود:هر کس مسلمانى را گرامى بدارد خدا اورا گرامى خواهد داشت (بحار جلد ۷۴ ص ۳۰۳) . پیغمبر اسلام (صلی الله علیه واله) فرمود: زنان را گرامى نمیدارند مگر افراد بزرگوار.و به آنان توهین نمیکنند جز مردم پست و فرومایه.

رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود:هر کس به خانواده‏اش توهین کند خوشى‏زندگى را از دست‏خواهدداد (مواعظ العددیه ص ۱۵۱) .

رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود:کاملترین مردم از جهت ایمان،خوش اخلاق‏ترین آنها میباشد. بهترین شما کسى است که نسبت‏ به‏خانواده‏اش احسان کند. (بحار ج ۱۰۳ ص ۲۲۶)

پیغمبر اسلام (صلی الله علیه واله) فرمود: هیچ عملى بهتر از اخلاق خوب نیست. (شافى ج ۱ ص ۱۶۶)

امام صادق علیه السلام فرمود: نیکوکارى و حسن خلق خانه‏ها را آباد و عمرها را زیاد میکند. (شافى ج ۱ ص ۱۶۶)

امام صادق (ع) فرمود: شخص بد اخلاق خودش را در عذاب‏میدارد. (شافى ج ۱ ص ۱۷۶)

لقمان حکیم فرمود: مرد خردمند باید در بین خانواده‏اش مانندکودک باشد و رفتار مردانه رابراى خارج منزل بگذارد. (محجة البیضاء ج ۲ ص ۵۴)

رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود: عیشى بهتر از خوش اخلاقى نیست. (بحار ج ۷۱ ص ۳۸۹)

پیغمبر اسلام (صلی الله علیه واله) فرمود: اخلاق خوب نصف دین میباشد. (بحار ج ۷۱ ص ۳۸۵)

وقتى سعد بن معاذ که یکى از اصحاب بزرگ رسول خدا و مورد احترام آنجناب بود درگذشترسول اکرم مانند صاحبان عزا با پاى برهنه‏در تشییع جنازه‏اش شرکت نمود. بدست مبارکخویش جنازه را در قبرنهاده روى آنرا پوشاند.در آنهنگام مادر سعد که آن همه احترام را ازرسول‏خدا مشاهده نمود فرزندش سعد را مخاطب قرار داده گفت:اى سعدبهشت گوارایت‏باد.

پیغمبر اکرم فرمود:اى مادر سعد!این چنین مگو.زیرا سعد را درقبر فشار سختى وارد شد.بعدا علت فشار قبر سعد را از آنحضرت‏ پرسیدند.فرمود: علتش آن بود که با خانواده‏اش بداخلاقى میکرد (بحار ج ۷۳ ص ۲۹۸) .

 

 

لغزشهایش را ندیده بگیر

بشر جائز الخطاست.جز معصوم همه کس در زندگى اشتباه ولغزش دارد.ممکن است از روى جهالت و نادانى کارهاى ناروایى را انجام دهد.در این جهت‏بین زن و مرد فرقى نیست. براى زندر زندگى‏زناشویى حتما لغزشها و اشتباهاتى اتفاق خواهد افتاد.ممکن است از باب ‏نادانى یاعدم توجه یا شدت عصبانیت، نسبت‏به شوهرش بى‏ادبى کند. ممکن است‏حرف نیشدار یا زشتى از دهانش خارج شود.ممکن است ازحال طبیعى خارج شود و داد و قال راه بیندازد .ممکن است ‏بدون اجازه‏ شوهر بلکه با نهى او کاری را انجام دهد.ممکن است در اثر بى‏احتیاطى یا نادانى یا بى‏توجهى یک ضرر مالى وارد سازد.و دهها از این قبیل امور که‏کم یا بیش براى هرخانواده‏اى اتفاق خواهد افتاد.

البته در این جهت تردید نیست که زن و شوهر باید همدیگر را راضى نگه دارند و از کارهایی که اسباب کدورت و دلخورى است جدا اجتناب نمایند.لیکن کمتر اتفاق میافتد که زن و شوهراصلا خطا و لغزش‏نداشته باشند.

بعضى از مردها خیال میکنند که در مورد خطاها و لغزشهاى زن و لوخیلى کوچک باشد بایدکاملا سختگیرى و مؤاخذه کرد تا تکرار نشود.

امام سجاد علیه السلام فرمود:حق زن بر تو اینست که نسبت ‏باو مهربانى کنى زیرا زیر دست تو مى‏باشد.و طعام و لباسش بدهى. و نادانیهایش را ببخشى (بحار ج ۷۴ ص ۵) .

از امام صادق (علیه السلام) سئوال کردند زن چه حقى بر شوهرش دارد که‏اگر آن را ادا کند نیکوکارشمرده مى‏شود؟فرمود:غذا و لباسش را بدهد وکارهایى را که از باب نادانى انجام مى‏دهد ببخشد (شافى ج ۲ ص ۱۳۹) .

رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود: مثل زن مثل استخوان کج است که اگر بحال خودش گذاشتى مى‏توانى از آن استفاده کنى لیکن اگر خواستى صافش کنى خواهد شکست (وسائل ج ۱۴ ص ۱۲۳) .

امام صادق (علیه السلام) فرمود:کسیکه زیر دستانش را بخاطر خطاهاى‏کوچک تنبیه کند نبایدانتظار بزرگى و ریاست داشته باشد (بحار ج ۷۵ ص ۲۷۲) .

تنبیه

زن و شوهر گر چه یک زندگى مشترک خانوادگى را تشکیل‏میدهند و باید در اداره امورمنزل تشریک مساعى نمایند لیکن بهر حال دربعض موارد اختلاف سلیقه هم دارند.مرد میلدارد تمام امور خانواده ‏مطابق خواست‏خودش انجام بگیرد و زن مطیع او باشد،بر عکس زن هم‏ همین خواست و تمایل را دارد.در اینجاست که صدور اوامر و نواهى ازطرفین آغاز میشود ومخالفت‏ها و کشمکش‏ها شروع مى‏گردد.بهترین راه حل اینست که زن و شوهر دست از امر ونهى بردارند و در موارداختلاف با مشورت و تبادل نظر به تفاهم برسند،و اگر دست از زورگوئى ولجبازى بردارند غالبا به تفاهم مى‏رسند و مشکلى بوجود نخواهد آمد.لیکن‏هیچیک از آنها حق ندارد عقیده‏اش را بر دیگرى تحمیل کند و او رامجبور نماید که مطابق دستورش عمل کند،و در صورت تخلف حق ندارد توبیخ یا تنبیهش کند.لیکن بعضی مردها به بهانه اینکه قیم و سرپرست‏خانواده هستند چنین حقى را براى خودشان قائل هستند.به خودشان حق‏میدهند که مطابق دلخواهشان امر و نهى کنند.و همسرانشان راموظف ‏میدانند که مطیع دستوراتشان باشند و هرگز تخلف نکنند.و در صورت‏تخلف او رامورد عتاب و خطاب و توبیخ و تهدید قرار میدهند.و چنین‏رفتارى را حق خویش مى‏پندارند.حتى گاهى به ضرب و شتم و اذیت اقدام‏مینمایند. در صورتیکه مرد حق اذیت و آزار و کتک زدن به همسرش راندارد.مردان زمان جاهلیت که از عاطفه و انسانیت کم بهره بودندهمسران‏خودشان را مورد اذیت و آزار و ضرب و شتم قرار میدادند و پیامبر اسلام‏براىجلوگیرى از این عمل زشت‏به پا خاست و فرمود:هر مردى که‏بصورت همسرش سیلى بزند.خدا بفرشته مامور دوزخ (مالک) دستورمیدهد که در دوزخ هفتاد سیلى بر صورتش بزند. وهر مردى که دستش رابر موهاى زن مسلمانى بگذارد (براى اذیت موى سرش را بگیرد) دردوزخ‏دستش با میخهاى آتشین کوبیده میشود (مستدرک جلد ۲ ص ۵۵۰) .

رسول خدا صلى الله علیه و آله زدن زنان را نهى کرد مگر درموردیکه تنبیه واجب باشد (مستدرک جلد ۲ ص ۵۵۰) .

پیامبر گرامى اسلام فرمود:هر مردیکه همسرش را کتک بزند- وبیش از سه ضربه باشد- خدا او را در قیامت در حضور خلائق نگه میدارد و رسوایش میسازد.و خلق اولین و آخرین چنین مردى را تماشا میکنند. (مستدرک جلد ۲ ص ۵۵۰) پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله فرمود: تعجب میکنم ازمردیکه‏ همسرش را کتک مى‏زند در صورتیکه خودش در کتک خوردن سزاوارتراز همسرش میباشد. اى مردم! زنانتان را با چوب نزنید،زیرا قصاص‏دارد. (بحار الانوار جلد ۱۰۳ ص ۲۴۹)

مردیکه همسرش را کتک بزند بر او ستم کرده و ستمگر، هم در این‏جهان و هم در جهان آخرت بکیفر خواهد رسید.آن هم ظلم به فرد ناتوانیکه ‏با صدها امید و آرزو به خانه شوهرآمده.بدان امید آمده که در پناه اوآرامش و آسایش بجوید.به مردى پناه آورده که حامى وغمخوار او باشد ودر مشکلات یاریش کند.زن امانتى است از جانب خدا که به مردسپرده‏میشود.آیا کسى با امانت الهى چنین رفتار میکند؟! امیر المؤمنین‏علیه السلام فرمود:زنان بنزد مردان به امانت گذارده میشوند.مالک نفع وضرر خودشان نیستند.آنها نزد شما امانتهاى خدا هستند.آزارشان نرسانید و بر آنها سخت نگیرید. (مستدرک جلد ۲ ص ۵۵۱)

مردی که همسرش را مورد ضرب و شتم قرار میدهد بر روح اوضربه‏اى وارد میسازد و عقده‏اىبوجود مى‏آورد که به سادگى قابل رفع‏نخواهد بود.صفا و محبت‏خانوادگى را از بین مى‏برد.مننمیدانم با چنین همسر کتک خورده و تحقیر شده‏اى چگونه مى‏توان روابط همسرى ‏برقرارکرد؟ واقعا خجالت دارد!!

رسول خدا صلى الله علیه و آله فرمود:آیا یکى از شما همسرش رامى‏زند سپس او را در آغوش مى‏گیرد؟! (وسائل جلد ۱۴ ص ۱۱۹)

بنابراین در مواردیکه شوهر حقى بر همسرش ندارد شرعا و قانونا و اخلاقا مجاز نیست او رابکارى مجبور سازد و در صورت تخلف به تنبیه‏و کتک اقدام نماید. مثلا زن شرعا موظف نیست که امور خانه‏دارى راانجام دهد. مانند نظافت منزل،طبخ غذا، شستن لباس و ظرفها، بچه‏دارى وهم چنین خیاطى، قالى بافى،گلدوزى و دیگر کارها،گر چه بانوان با میل و رغبتکارهاى منزل را انجام میدهند و در این باره هم حرفى ندارند،لیکن ‏وظیفه آنها نیست. شوهر باید از همسرش در برابر انجام این کارها تشکر وقدردانى نماید. و بدین وسیله او را تشویق نماید. ولى اگر بعض کارها راانجام نداد یا ناقص انجام داد،مرد حق ندارد او را مورد تنبیه و توبیخ وضرب و شتم قرار دهد.

اسلام فقط تنبیه را در جائى تجویز میکند که حقى از شوهر تضییع‏میشود.و آن در دو مورد است:

اول-مرد شرعا و قانونا حق دارد از همسرش بهره جنسى بگیرد و از انواع تمتعات و لذتها استفاده کند.زن شرعا و قانونا موظف است دربرابر این خواسته مرد تمکین نماید.و خویشتنرا در اختیار او قرار دهد.

اگر زن تمکین نمود مشکلى بوجود نخواهد آمد.اما اگر از انجام‏خواسته‏هاى مرد امتناع ورزید ،در اینصورت بهتر است مرد، ابتداء با نرمى و ملایمت و حتى تقدیم هدیه دل همسرش را بدست آورد و بکام‏جوئى نائل‏گردد.ولى اگر احساس کرد که زن قصد اذیت و لجبازى دارد و به هیچ وجه‏ تمکین نمیکند، و مرد هم تاب تحمل ندارد،در یک چنین موردى مرد حق‏دارد به تنبیه متوسل شود.آنهم با رعایت احتیاط و حفظ سلسله مراتب درچنین موردى قرآن مى‏گوید:همسرانى را که احساس میکنید از تمکین دربرابر خواسته شما (تمتعات جنسى)امتناع مى‏ورزند،ابتداء آنها را پند وموعظه بدهید،سپس در بستر از آنها جدا شوید سپس آنهارا بزنید. پس‏اگر اطاعت نمودند بر آنان ستم روا ندارید. بدرستیکه خدا عالى و بزرگ‏است (سوره نساء آیه ۳۴)

چنانکه ملاحظه مى‏فرمائید،خداوند متعال در این آیه ، به شوهراجازه میدهد که همسرش راکه در برابر خواسته‏هاى مشروعش، یعنى ‏لذتجوئى و کامیابى تمکین نمیکند و قصد اذیت وتمرد دارند مورد تنبیه‏قرار دهند.آن هم در سه مرحله:مرحله اول:پند و اندرز.مرحله دوم:اگرپند و اندرز مفید واقع نشد یا بسترش را جدا کند یا در بستر پشت ‏به او کند و بخوابد وبدین وسیله،خشم و ناراحتى خودش را اظهار نماید. مرحله‏سوم:اگر این عمل هم مؤثر واقع نشد و زن هم چنان به لجبازى و تمرد خویش ادامه میدهد،به مرد اجازه داده شده که براى استیفاى حق مشروع ‏و قانونى خویش به کتک زدن متوسل شود.اما مرد حتى در این حالهم‏حق ندارد از حد مشروع تجاوز نماید و مرتکب ظلم و ستم شود.مرد بایددر این مورد به چند نکته توجه کند.۱-هدف از ضرب باید اصلاح وتربیت‏باشد نه انتقامجوئى.۲- با دست‏باشدیا چوب نازک،چنانکه در روایات آمده با چوب مسواک.۳- طورى بزند که بدن او سیاه وقرمز نشود و الا باید جریمه (دیه) بپردازد.۴- از ضربه زدن به جاهائیکه احتمال‏خطر دارد،مانند چشم و سر و شکم جدا اجتناب نماید.۵- ضرب طورى‏باشد که موجب کدورت عمیق وعقده غیر قابل علاج نگردد، و زن را به‏لجبازى و تمرد و طغیان بیشتر وادار ننماید.۶- همواره این نکته را درنظر داشته باشد که مى‏خواهد با این زن زندگى کند و از محبتهاى قلبى وصفا واخلاص او بهره بگیرد.۷- توسل به کتک در صورتى تجویز شده،که زن در برابر عدم تمکین، معذور نباشد.مثلا اگر زن به علت‏حائض ‏بودن،یا روزه‏دار بودن در ماه رمضان،یا در حال احرام بودن، یا بیماربودن،از تمکین خوددارى نمود مرد حق ندارد او را تنبیه نماید.

دوم- زن اگر خواست از منزل خارج شود باید از شوهرش اجازه ‏بگیرد و اگر اجازه نداد شرعا حق ندارد خارج شود.و اگر بدون اجازه‏ خارج شد مرتکب گناه شده است.در حدیث آمده که پیغمبر اکرم صلى الله‏علیه و آله نهى کرد که زن بدون اجازه شوهر از منزل خارج شود وفرمود:

هر زنى که بدون اذن شوهر از منزل خارج شود همه فرشتگان آسمانى و هرچیزى که بر اومرور میکند-از جن و انس-او را لعنت میکنند تا اینکه ‏به منزل باز گردد (وسائل الشیعه جلد ۱۴ ص ۱۵۴) .و این موضوع حقى است که شوهر بر گردن زن دارد که‏واجب است آن را ادا کند.

لیکن مرد نباید در این باره سختگیرى کند و همسرش را بدین وسیله‏اذیت نماید.بهتر استدر هر جا که محذورى نمى‏بیند اجازه بدهد برود.

تشریع این حق براى قدرت نمائى و تحت فشار قرار دادن همسر نیست ‏بلکه بدان منظوراست که مرد بتواند همسرش را از رفتن به جاهاى غیرمناسب باز دارد و در حفظ و صیانت اواقدام نماید.سختگیریهاى بیجا نه‏تنها مفید نیست‏ بلکه به انس و محبت و اعتماد خانوادگى نیز لطمه واردمیسازد. و حتى ممکن است گاهى موجب طغیان و تمرد و انحراف او را فراهم سازد.اما اگر رفتن به جائى را غیر مناسب و باعث فساد اخلاق وارتکاب گناه تشخیص داد بایدهمسرش را از رفتن بآنجا جدا نهى کند. وبر زن هم واجب است اطاعت کند و از رفتن به آن مجلس خوددارى نماید.

بهر حال اگر زن از دستورات شوهر سرپیچى و تمرد میکند و بدون‏اجازه بلکه با نهى شوهرش از منزل خارج میشود، مرد حق دارد او را بهمان صورت قبل مورد تنبیه قرار دهد. با حفظ همان مراحل و شرائط.

البته زن مى‏تواند در چند مورد بدون اجازه شوهر از منزل خارج شود وشوهر هم حق ندارداو را منع نماید.۱-خارج شدن از منزل براى‏یاد گرفتن مسائل ضرورى دین.۲-مسافرت براىحج در صورت‏استطاعت.۳-خارج شدن از منزل براى پرداخت‏بدهى در صورتیکه‏بدون خروج امکان پرداخت نباشد.

حضرت على علیه السلام به فرزندش امام حسن فرمود: مواظب ‏باش در غیر موضع غیرت،غیرت بخرج ندهى.زیرا این عمل افراد صحیح‏را به سوى فساد و افراد پاکدامن را به جانب گناه متمایل خواهد ساخت (بحار جلد ۱۰۳ ص ۲۵۲) .

امام صادق (علیه السلام) فرمود:جهاد زن در این است که در مقابل اذیتها وغیرتهاى شوهرش بردبارىکند (وسائل ج ۱۴ ص ۱۱۱) .

کارى نکن که شوهرت بدبین یا بدبین‏تر شود.از مردان بیگانه ‏مخصوصا آنها که شوهر تنسبت‏به آنها حساسیت دارد تعریف نکن.به مردان نامحرم خیلى نگاه نکن. پیغمبر اسلام (صلی الله علیه واله) فرمود:خداوند متعال برزن شوهردارى که چشمش را از نگاه به نامحرم پر کند غضب شدیدخواهدکرد (بحار ج ۱۰۴ ص ۳۹) .

پیغمبر اسلام (صلی الله علیه واله) فرمود: بهترین شما کسى است که براى اهل‏بیتش خوبتر باشد و من نسبت‏به خانواده‏ام از همه بهتر هستم (وسائل ج ۱۴ ص ۱۲۲) .

رسول خدا (صلی الله علیه واله) فرمود:هر کس براى بر آوردن حاجت ‏بیمارى‏کوشش کند، موفق شود یا نه، ازگناهانش خارج مى‏شود مانند روزى که ازمادر متولد شده است.یکى از انصار عرض کرد: پدر ومادرم به قربانت ‏یارسول الله اگر مریض از اهل بیتش باشد آیا ثواب زیادترى ندارد؟فرمود:

چرا (وسائل ج ۲ ص ۶۴۳) .

 

 

 

اقتصاد خانواده

نفقه زن بر شوهر واجب است‏یعنى قانونا و شرعا مرد موظف است کلیه مخارج خانواده را ازقبیل خوراک و پوشاک و مسکن و حتى پول‏دکتر و دوا را تامین کند.و در صورت امتناع یا کوتاهى شرعا و قانونا موردبازخواست قرار خواهد گرفت.

مرد خردمند و با تدبیر حساب خرج و دخل خانواده را به طور دقیق‏میکند.اشیاء و لوازمزندگى را به نسبت لزوم و احتیاج درجه‏بندى میکند.

خداوند کریم اقتصاد و میانه‏روى را از علائم ایمان شمرده در قرآن‏مجید مى‏فرماید:کسانى که چون خرج کنند اسراف نکنند و بخل نورزند و میان این دو معتدل باشند (فرقان آیه ۶۷) .

امام صادق (علیه السلام) فرمود:من براى کسى که اقتصاد را رعایت کندضامن مى‏شوم که فقیر نشود (وسائل ج ۱۵ ص ۲۵۸) .

امام صادق (علیه السلام) فرمود:چهار دسته مردم دعایشان به هدف اجابت‏نخواهد رسید.یکى از آنهاکسى است که مالش را بیهوده تلف کند آنگاه ‏بگوید:خدایا روزى مرا برسان.پس خدا میفرماید: مگر به تو دستور ندادم‏که اقتصاد را رعایت کنى؟ (وسائل ج ۱۵ ص ۲۶۱)

عبد الله بن ابان میگوید:از موسى بن جعفر (علیه السلام) راجع به انفاق برخانواده سؤال کردم.فرمود:اسراف و تنگ‏گیرى هر دو مکروه هستند. میانه‏روى را نباید از دست داد (وسائل ج ۱۵ ص ۲۶۱) .

مرد خردمند و عاقبت‏اندیش حتى القوه از قرض و نسیه خوددارى‏میکند.و براى مصارف غیرضرورى خودش را به وام نمى‏اندازد.

اقتصادى که بر پایه وامهاى بانکها و سایر مؤسسات استوار باشد شرعا وعقلا پسندیده نیست.

پیغمبر اسلام (ص) فرمود:از ما نیست کسى که از جهت مال وثروت در وسعت ‏باشد لیکن براهل و عیالش سخت‏بگیرد (مستدرک ج ۲ ص ۶۴۳) .

موسى بن جعفر (علیه السلام) فرمود:عیال مرد اسیران او هستند.پس‏هر کس خدا به او نعمتى داده باید در مخارج اسیرانش توسعه بدهد و الا ممکن است نعمتهایش گرفته شود (بحار ج ۱۰۴ ص ۶۹) .

امام رضا (علیه السلام) فرمود:سزاوار است مرد در مخارج اهل و عیالش‏توسعه دهد تا منتظر مرگش نباشند (وسائل ج ۱۵ ص ۲۴۹) .

امیر المؤمنین (علیه السلام) فرمود:هر جمعه براى اهل و عیالتان میوه تهیه‏کنید تا به فرا رسیدنجمعه خوشنود گردند (بحار ج ۱۰۴ ص ۷۳) .

به باور اغلب کارشناسان در جامعه امروز خانواده ایرانی با مشکلات، چالش ها، موانع و گرفتاری های بسیاری دست و پنجه نرم می کند. ورود فناوری های پیشرفته به جمع خانواده ها، امکان برقراری ارتباطات غیرکلامی اعضا با یکدیگر، از هم گسیختگی خانواده و گفت وگو نکردن اعضا با یکدیگر از جمله مشکلاتی است که خانواده را درگیر کرده و ده ها موضوع دیگر بنیاد خانواده را به چالش کشیده است. طبیعی است که همدلی و یگانگی زوج در حل مشکلات می تواند بسیار کارساز باشد اما اگر آنان نتوانند مشکلات بین خود را حل کنند و با کوچک ترین مسئله ای در زندگی، عنان از کف رها کنند، چه می شود؟ بدون شک نتیجه آن افزایش بی رویه طلاق است که هم اکنون در جامعه ما و به اذعان کارشناسان به مشکلی فراگیر تبدیل شده است، طلاق قانونی، همان مشکلی شومی است که نهاد خانواده را از هم می گسلد البته بررسی ریشه های علل افزایش آ ن به عهده کارشناسان و روان شناسان است. اما مشکل خانواده ایرانی را نمی توان در همین چند سطر خلاصه کرد به ویژه این که با پدیده دیگری تحت عنوان طلاق عاطفی روبه رو هستیم

بیکاری ، اعتیاد به مواد مخدر ، فقر اقتصادی ، مهاجرت ، اختلافات طبقاتی و رویای به دست آوردن زندگی بهتر از عواملی است که فشارهای روانی زیادی را بر زندگی مشترک زن و مرد وارد می کنند. در بسیاری از این موارد، به دلیل سستی پایه های زندگی و نبود تفاهم و شناخت زوج ها از یکدیگر ، زندگی مشترک زن و مرد حتی با داشتن فرزند و زندگی مناسب به جدایی می انجامد که این مساله نیز بر آسیب های اجتماعی می افزاید. اگر بپذیریم که بین مرد و زن تفاوت های فیزیکی و روحی بسیاری وجود دارد، آنگاه زن و مرد با شناخت بیشتر می توانند به تفاهم و درک متقابل در زندگی مشترک برسند. بهجت رحمانی مشاور استاندار همدان می گوید: گرایش و رویکرد خانواده ها از سنتی به مدرن ، موجب بروز نابسامانیهای مختلف در جامعه شده است. زنان ما بعضا دارای خواسته های خاص خود هستند که این خواسته ها در تناقض با فرهنگ سنتی خانواده ها قرار گرفته و تنش بین اعضای خانواده ها را افزایش می دهد. نابسامانی در خانواده ها و کم اعتنایی به حقوق زنان باعث بالا رفتن آمار طلاق ، اعتیاد، خودکشی، افزایش کودکان خیابانی و سستی پایه های نظام خانواده می شود. ایرج ندیمی نماینده مردم لاهیجان در مجلس شورای اسلامی نیز معتقد است که بیکاری نه تنها به افزایش «طلاق در کشور انجامیده ، بلکه باعث شده تا معضلات دیگری چون ، افسردگی و بیماری های روانی ، تنش های اجتماعی ، فعالیت های ضد امنیتی و افزایش تعداد زندانیان ، روندی صعودی پیدا کنند.» به عقیده کارشناسان مسائل اجتماعی میزان نیاز جنسی زن و مرد نیز مانند آتش زیر خاکستر است و امروزه مسائل جنسی ، تفاهم جنسی و آشنایی و شناخت درست آن ، یکی از مقوله های بنیادی در تداوم زندگی مشترک سناخته شده است . محمد رضا راه چمنی رئیس سازمان بهزیستی کشور می گوید: طبق بررسی های ۲۰ درصد از ازدواج ها در تهران به طلاق می انجامد. وی یکی از آسیب های خانواده ها را وضعیت بد اقتصادی آنان می داند و می افزاید : افزایش فقر در جامعه این آسیب ها را افزایش می دهد. وی عواملی مثل بیکاری ، اعتیاد ، فقر ، زندانی شدن سرپرست خانواده و طلاق را جز و پنج مورد عمده آسیب پذیری خانواده ها می داند. به گفته وی ۲۵ نوع آسیب در کشور وجود دارد که مادر همه آنها «اعتیاد» است. حجت الاسلام والمسلمین علی یونسی وزیر اطلاعات نیز ریشه همه نابسامانیها و تخلفات مانند قاچاق ، طلاق، سرقت و جنایت را فقر و بیکاری می داند. متأسفانه وضعیت موجود با معیارهای دین مبین اسلام در حفظ قداست خانواده همخوانی ندارد، به طور میانگین از هر هفت ازدواج در جامعه ما، یکی منجر به طلاق می شود. نتایج تحقیقات دیگر نشان می دهد که در بین ۲۵ درصد خانواده های تهرانی ، «طلاق » رواج دارد و به همین خاطر استان تهران بالاترین آمار طلاق را به خود اختصاص داده است. استان تهران سال گذشته در قبال هر ۵/۸ مورد ازدواج ، یک واقعه طلاق را به ثبت رساند، در حالی که در شهر تهران در قبال هر پنج مورد ازدواج ، یک مورد طلاق رخ داده است. در قانونی مدتی حق طلاق به مرد واگذار شده است ، اما چنانچه در عقد نامه به صورت شرط ضمن عقد قید شده باشد، زن نیز می تواند درخواست طلاق کند. البته طلاق توافقی نیز وجود دارد که با توافق، زن و مرد از یکدیگر جدا می شوند. اما آمارها نشان می دهد، علاوه بر طلاق شرعی در خانواده های ایرانی طلاق عاطفی و اخلاقی تشدید شده و زوجین زیادی فقط همدیگر را تحمل می کنند و به همین دلیل بیگانگی در بین اعضای خانواده ها افزایش یافته است. حاصل این نوع زندگی در جامعه امروز ما وجود ۲۰۰ هزار کودک خیابانی در کشور است که اغلب نتیجه طلاق است. سید عبدالواحد موسوی لاری وزیر کشور می گوید: حدود ۹۰ درصد کودکان خیابانی نتیجه گسست خانواده و طلاق هستند که متاسفانه آمار این پدیده در برخی از نقاط کشور رو به رشد است و زنگ خطری است که برای هشدار به جامعه به صدا درآمده است. یکی از موارد آسیب پذیری جامعه از طریق ایجاد بحران در خانواده است که می تواند تهدیدی جدی برای جامعه محسوب شود.

اخبار و گزارش های رسیده از استان های کشور نشانگری آن است که : طلاق در سال ۸۰ نسبت به سال ۷۹ در بسیاری از شهرها افزایش یافته است . استان سیستان و بلوچستان ۳/۲۷ درصد، یزد ۵۶ درصد، اصفهان ۴/۹۲ درصد، کرمانشاه ۳/۹۶ درصد، هرمزگان ۱۶ درصد، لرستان ۱۲ درصد و سمنان ۷۷/۱۸ درصد در سال ۸۰ افزایش طلاق داشته اند. آمار افزایش طلاق در کرج ۲۶/۷ درصد، گناوه ۴۹ درصد، بروجرد ۱۷ درصد، شاهرود هفت درصد،خمین ۴۴ درصد و کاشان ۲۰ درصد در سال گذشته ثبت شد. آمارهای منتشره نشان می دهد ۸۲ درصد مراجعان طلاق را زنان تشکیل می دهند که ۸۰ درصد آنها در گروه سنی ۱۴ تا ۲۸ سال قرار دارند. در میان زنانه درخواست کننده طلاق ، سهم زنان شاغل بیش از دو برابر سهم زنان خانه دار است که بیانگر خواست آنان برای بدست آوردن حقوق اجتماعی و اتکا به خود به دلیل استقلال و کسب درآمد است. گزارش ها نشان می دهد که میزان ازدواج در بسیاری از شهرهای کشور رو به کاهش است که این امر نیز معضلات اجتماعی به دنبال خواهد داشت.

در چنین شرایطی عقیده بر این است که ایجاد مراکز مشاوره خانواده در مراکز استانها و شهرهای بزرگ و حتی روستاها می تواند در کاهش طلاق موثر باشد و کمک حال زوجهای جوانی شود که می خواهند زندگی مشترک خود را شروع کنند. به یقین استفاده از تیم های تخصصی در بخش های روانپزشکی ، روانشناسی ، مددکاری اجتماعی و مشاور حقوقی در این مراکز می تواند حداقل تا ۵۰ درصد از طلاق ها جلوگیری کند. گزارش رسیده از آذربایجان غربی در این خصوص حاکی است که از چهارده هزار مراجعه کننده به مرکز مشاوره خانواده که قصد اطلاق داشتند، ۶۵ درصد آنا از قصد خود منصرف شده اند.

مشکلات خانوادگی، زناشویی، برخورد با فرزندان، بیکاری و اعتیاد از جمله مشکلات مراجعه کنندگان به این مراکز مشاوره ای بوده است.

آمارهای به دست آمده نشان می دهد، اکثر مراجعه کنندگان به این مراکز و دادگاه برای گرفتن طلاق را زنان تشکیل می دهند. بزرگترین گروه سنی در مردانی که به این مرکز مراجعه کننده ۲۴ تا ۲۹ سال و برای زنان مراجعه کننده ۱۸ تا ۲۲ سال بوده است. در کنار ایجاد مراکز مشاوره و مبارزه با عوامل افزایش طلاق در جامعه تشکیل خانواده ، آموزش جوانان و آماده سازی آنها برای ازدواج ، اهتمام ورزید. بررسیهای انجام شده از مراجعه کنندگان به مراکز مشاوره نشان می دهد چون برخی از ازدواج ها پایه و اساس محکمی ندارد و فرد براساس علائق زودگذر و سطحی و بدون شناخت همسر آینده ، تن به ازدواج داده ، در نهایت به «طلاق » منجر شده است. کارشناسان مسایل اجتماعی می گویند: مراجعه به مراکز مشاوره ای ازدواج ، مشورت جوانان با خانواده های راهکارهای مناسب برای جلوگیری از افزایش طلاق در کشور است. اگرچه با ایجاد مراکز مشاوره و دخالت کارشناسان ، این مراکز خانواده ها شوند، اما تا ریشه های آسیب های اجتماعی در کشور خشکانده نشود، نمی توان انتظار داشت معضل بزرگی چون طلاق حل شود. اگر مسئولان ، کارشناسان فرهنگی و اجتماعی و برنامه ریزان به سرعت و نه به صورت مقطعی ، چاره ای برای معضل افزایش طلاق پیدا نکنند ، در آینده ای نه چندان دور و با توجه به نگاه جامعه به زنان مطلقه ، جامعه با بحرانی عظیم روبه رو خواهد شد و چاره اندیشی برای آن به مراتب دشوارتر خواهد شد.

تحقیقات نشان می دهد که سالهای اول زندگی مشترک از حساسیت بسیار زیادی برخوردار است و بیشتر طلاق ها در سالهای اولیه زندگی زناشویی اتفاق می افتد. در بررسی عوامل طلاق، عدم تفاهم همسران مهمترین عامل جدایی است. شاید لازم باشد که ما نگاهی نو به تصویری که زنان و مردان از زندگی مشترک و خوشبختی دارند بیاندازیم.

بسیاری معتقدند که در ازدواج به دنبال نیمه گمشده خود هستند و در صورت یافتن آن کامل می شوند تا جایی که در بیشتر ترانه ها نیز این موضوع به چشم می خورد درحالی که این طرز فکر که دو نیمه زندگی زناشویی برای رسیدن به سعادت و خوشبختی کافیست، بکلی اشتباه است.

اگر با دید ریاضی هم به موضوع بنگریم، هیچگاه دو موجود ناقص و نیمه نمی توانند یکدیگر را کامل کنند زیرا :

! ۱/۴ = ۱/۲ * ۱/۲ !

رابطه زناشویی خوب، شرایطی است که در آن دو انسان کامل و متفاوت تصمیم می گیرند که با هم ارتباط صمیمانه ایجاد کنند و با هم زندگی کنند و با این حال هر دو می دانند که می توانند بدون یکدیگر نیز به زندگی خود ادامه دهند.

از همان ابتدا عشق را اینگونه تعبیر می کنیم که بالاترین درجه عشق، گذشتن از نیازهای جسمانی و عاطفی و ذهنی به نفع دیگری است. شاید این گذشت یک فضیلت اخلاقی بحساب آید اما در این که چقدر این گذشت بر مبنای بی بازگشت بودن چیزهایی است که می بخشیم قرارداد جای حرف هست. لازم است به پسران و دختران جوان بیاموزیم که عشق صرفا داشتن یک احساس خوب و لذت بخش نسبت به طرف مقابل نیست بلکه نوعی کار است و مستلزم تعهد و غلبه بر تنبلی و خواسته های نفسانی است.

زوجهای سالم از روی میل قلبی به یکدیگر متعهدند رابطه خوب و سالم زناشویی مبتنی بر عشق بی قید و شرط داشته باشند. زندگی یک احساس گذرا نیست، یک تصمیم است. یک زن و شوهر موفق هر کدام ساز متفاوت اما با آهنگ واحدی را می نوازند.

نتایج یک پژوهش نشان می دهد که مردان عوامل اخلاقی همچون بد زبانی، عیب جویی، بی بندوباری و سو» ظن نسبت به همسر; عوامل اقتصادی نظیر تجمل پرستی زنان و همچنین عوامل شخصیتی نظیر مشاجرات لفظی، عدم حفظ اسرار و وفادار نبودن همسرانشان را از عوامل عمده طلاق ذکر کرده اند.

زنان نیز عوامل اخلاقی مثل بد زبانی، تهمت و فساد اخلاقی شوهر; عوامل اقتصادی از جمله ناکافی بودن درآمد و همچنین عوامل شخصیتی نظیر مشاجرات لفظی، عدم مشورت شوهر در مسائل زندگی با همسرانشان و سختگیری بی مورد را مطرح کرده اند.

آیا اینها هر یک رفتارهای قابل شناختی نیستند که دو نفر طی یک ارتباط متقابل می توانند به راحتی متوجه آنها شوند و آیا لزوما باید یک ازدواج صورت گیرد تا زن و مرد واقعیت وجودی خویش را به یکدیگر نشان دهند؟!

باید به دختران و پسران جوان گفت که این خرده رفتارها همگی قابل مشاهده و شناخت هستند و دوره نامزدی بهترین دوره برای شناخت اغلب لین رفتارهاست. یک دختر و پسر بالغ وقتی قرار است ازدواج کنند باید بیاموزند که ارتباط صادقانه بهترین الگوی یک زندگی سالم است. داشتن شجاعت و حرف زدن درباره حالاتی که در طرف مقابل دیده می شود روش بسیار صادقانه ای است در حالیکه بسیاری از جوانان با مثبت نگری کامل، موقتا از خیر رفتارهایی که اهمیت فراوانی برای آنها دارد می گذرند. دختران و پسران جوان بایستی به هنگام ازدواج از تفاوتهای رفتاری، ارتباطی و نگرشی خانواده های خود آگاه باشند و آنها را بدون اینکه به درست یا غلط بودنشان کاری داشته باشند، بعنوان یک واقعیت بپذیرند و متفاوت بودن آنها را تصدیق کنند.

زن و شوهر موفق در جهت یافتن راه حلهای مصلحت آمیز قدم برمی دارند. ظرفیت قبول کردن تفاوتهای دو خانواده نشانه صمیمیت و عزم آنها برای تشکیل یک خانواده سالم است.

هر شخص چه دختر و چه پسر، برای خود شخصیتی منحصر بفرد دارد و در خانواده ای با مقررات و رفتارهای خاص خود بزرگ شده است بنابراین وجود تفاوتها حتمی است.

در خانواده ای سرزده آمدن یک نوع اهانت است ولی ممکن است در خانواده ای دیگر نشان دوستی و صمیمیت باشد; پس حق با کیست؟

مسلما حق با شخص به خصوصی نیست. اینها تفاوتهایی است که پذیرش آنها مانع ایجاد بحران در زندگی مشترک می شود. خانواده ها هر یک نگرش خاصی نسبت به ورود مهمان به منزل خود دارند.

مسائل مهمتری مثل تربیت فرزندان و آموزش نظم و انظباط، ایمان و درستکاری وجود دارند که پدر و مادر بصورت مشترک نقش مهمی در آنها به عهده دارند. نقشی که پدر و مادر در راهنمایی و خوشبختی فرزندان خود یاد دارند قابل مقایسه با نقشی است که تعالیم خداوند در زندگی . سعادت انسان ها دارد و از این رو از قداست خاصی برخوردار است.

توافق و تفاهم زوجین در برخی زمینه ها نیاز به سالها وقت دارد. یک زوج موفق احتمال دارد که با یکدیگر درگیر شوند ولی با اختلافات خود منصفانه برخورد می کنند.

در واقع ناکامی در ازدواج نه به دلیل وجود اشخاصی بد بلکه بعلت عدم توانایی زوجین درایجاد ارتباط منطقی و عبور از بحرانها و حوادث زندگی می باشد.

هر شخص در جامعه و خانواده ای با مقررات خاص پرورش می یابد و بروز اختلاف میان زوجین بیشتر ناشی از نا هماهنگی مقررات و رفتارهایی است که هر یک به آنه پایبندند. در هر ازدواج توافق بر سر مقررات اولیه حاکم بر خانواده ها امر مهمی است که باید صورت گیرد تا از حجم اختلافات بعدی کاسته شود. مثلا اگر مرد در خانواده ای تربیت شده باشد که قوانین مربوط به نظافت در آن سخت گیرانه باشد و زن اینگونه نباشد ممکن است سر نشسته ماندن ظرفهای غذا مشاجرات شدیدی براه بیافتد. نظیر چنین اختلافاتی را در خانواده هایی که زوجین از فرهنگها و قومیتهای متفاوت هستند بخوبی می توان دید.

کیفیت رابطه زن و مرد نشانگر یک خانواده موفق یا ناموفق است. اگر ازدواج موفق باشد، فرزندان خانواده هم این شانس را دارند که زندگی موفقی داشته باشند اما اگر ازدواج موفق نباشد، افراد خانواده زیر فشار قرار می گیرند و نمی توانند خود را آن طور که باید با شرایط خانوادگی تطبیق دهند.

مثلا اگر مادر خانواده نقش خود را در ایجاد صمیمیت در محیط خانه بدرستی ایجاد نکند و به بهانه گرفتاری، بیماری یا مشغله های دیگر، حضور خود را کمرنگ کند، همه افراد خانواده تحت تاثیر رفتارهای متقابل پدر و مادر قرار می گیرند و هر یک به شکلی نا هماهنگ به رفتارهای دیگران واکنش نشان می دهند.

اگر بپذیریم که محیط خانواده خاکی حاصل خیز برای پرورش انسانهای سالم و ایجاد یک جامعه سالم است، باید به این سوال پاسخ دهیم که انسان بالغ چه ویژگیهایی دارد؟

انسان بالغ تفاوت بین خود و دیگران را درک می کند. این فرد بی آنکه به خانواده خود متکی باشد، با آنها روابط معنی داری ایجاد می کند و از لحاظ احساسی و عاطفی آزاد است و می تواند بدون ایجاد خشم و بدون احساس گناه کردن از خانواده ای که در آن بزرگ شده فاصله بگیرد و زندگی مستقلی تشکیل دهد.

تعاریف مختلفی از طلاق عاطفی شده است عده ای آنرا زیر یک سقف بودن زوجین بدون همسری و تبادل عواطف و احساسات تعریف کرده اند . عده ای به مجموعه فرآیندها و اتفاقاتی که در طول چند قبل از طلاق رسمی رخ می دهد و خانواده را تبدیل به کاروانسرایی می کند که       به اندازه رفع نیازهای مادی اعضای آن کارایی دارد تعریف کرده اند . در واقع طلاق پنهان بیانگر روابط زناشویی است که رو به زوال می رود و تنش میان زوج ها معمولاً به جدایی آنها می انجامد و اولین مرحله و زمینه برای طلاق قانونی نیز هست .

دکتر سید حسین علم الهدایی معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی با تشبیه طلاق پنهان به یک بیماری پنهان سرطانی که شخص الوده از وجود آن غافل است ادامه می دهد که طلاق عاطفی در زندگی مشترک زمانی رخ می دهد که زن و شوهر از نظر روانی علاقه ای به ادامه زندگی مشترک ندارند . آنها به طور رسمی از هم جدا شده اند . عواطف خود را از هم دریغ کرده و روی از هم بر میتابند . و به مسائل و امور زندگی شخصی خود سرگرم هستند و به عبارتی دیگر این افراد صرفاً هم خانه به شمار می روند .

دکتر باقر سارو خانی جامعه شنالس و استاد دانشگاه تهران این پدیده را با عنوان خانواده های دورزی نام می برد و معتقد است که پیدایش این خانواده ها از چالش های جامعه کنونی است به صورت ذهنی و عاطفی روابط خانوادگی را تحت تأثیر مستقیم قرار می دهد . و بالاخره به اعتقاد روانشناسان احترام و علاقه ای که زوجین نسبت به هم احساس می کنند تنها قبل از جدایی از بین می رود و بی اعتمادی جای آن را می گیرد و تا هنگام صدور حکم طلاق مراحل دشوار جدایی باعث ایجاد تنش فزاینده ای در زندگی زوجین می شود .

مراحل طلاق عاطفی :

جدایی زوج ها و عبور از مرحله با هم زیستن به وضعیت «تنها زیستن » شرایط متفاوتی را برای انها به دنبال دارد .

در بسیاری از طلاق ها ( حتی خانوادهایی که به زندگی مشترک ادامه می دهند ) قبل از جدایی فیزیکی و طلاق یک دوره طولانی جدایی اجتماعی و عاطفی دارد یعنی پس از رسیدن زوجین به وضعیت طلاق عاطفی که بیانگر زوال روابط زناشویی در خانواده است ، آنها به مرحله «طلاق اجتماعی » می رسند که به تغییرات در دوستی ها و قطع رابطه زن و شوهر با خانواده همسر منجر می شود .

و پس از آن در وضعیت «طلاق اقتصادی » که به تقسیم ثروت و دارایی خانوادگی می پردازند و زن درخواست مهریه به دادگاه می دهد . در این فرصت زوجین در مورد وضعیت نگهداری از کودکان ، به تفاهم می رسند و پس از صدور حکم طلاق و جدایی رسمی زن و شوهر آنها وارد مرحله « طلاق روانی » می شوند که بر اساس آن فرد باید پیوندهای عاطفی گذشته را قطع کند و با الزامات تنها زیستن روبه رو شود .

به گونه ای دیگر نیز می توان مراحل طلاق عاطفی را تعریف کرد :

روزهای اول زندگی در حد مخالفتهای جزئی و درگیرهای محدود است اما به مرور و دعوا و کشمکش مستمر شده و حتی در جزئی مسائل هم درگیری شدید رخ می دهد و ارتباط عاطفی کاملاً قطع می شود . یعنی پس از یک دوره طولانی دعوا و کشمکش از مرحله دشمنی و تنفر به « وضعیت بی تفاوتی » می رشند و. این سردی عاطفی در همه جزئیات ارتباطی آنها دیده می شود به گونه ای که هر یک از اعضا یک کلید از آپارتمان و یک کلید از اتاقش دارد و هر کسی برای خودش زندگی می کند . به این مرحله روابط جنسی به هر ۶ کماه یک بار محدود می شود و بود و نبود زن و مرد تفاوتی برای دیگری ندارد .

 

 

 

علل طلاق عاطفی :

ورود فناوری پیشرفته به جمع خالنواده ها ، امکان برقراری ارتباطلات غیر کلاس اعضا با یکدیگر از طریق تلفن ، اینترنت …..از هم گسیختگی خانواده ها گفت و گو نکردن اعضا و گفت و گو نکردن اعضا با یکدیگر ، عدم همدلی یکدیگر ، عدم همدلی و یگانگی زوج ها در حل مشکلات ، از رواج های تحصیلی ، تجمل گرایی و تشریفات بیش از حد ، خود بزرگ بینی و تحقیر گیری دورویی ، پنهان کاری ، لجاجت را می توانم از علل عمده طلاق عاطفی نام برد .

دکتر مصطفی اتلیما رئیس انجمن مددکاری اجتماعی می گوید : روابط رو به زوال زوج ها ، فرصت نداشتن برای گفتگو و تعامل با یکدیگر ، درگیری های شغلی ، ۲ یا ۳ شیفت کار کردن زن و شوهر ، نداشتن ارتباط چهره به چهره زوج ها با یکدیگر ة شناخت اندک آنها از یکدیگر و نداشتن دقت کافی برای صحبت کردن با یکدیگر ، نگرانی از آینده فرزندان ، نداشتن امنیت شغلی و گرفتاری های روزانه باعث می شود زوج ها وقتی در منزل هستند با یکدیگرتعامل مناسبی نداشته باشند و به این ترتیب ناراحتی ،گرفتاری ،مشغله ذهنی و غیره باعث می شود آنان یکدیگر را نداشته باشند و اگر فرصتی هم برای گفت و گو پیدا کنند از آن بهره مفید نمی برند .

وی با بیان این موضوع که سست بودن پایه ازدواج یکی از زمینه های اصلی طلاق عاطفی است می گوید : دختر و پسر ی که ازدواج می کنند گاهی اوقات برای فرار از منزل پدری ، کسب امکانات عامی بیشتر نگرانی از افزایش سن و غیره تن به ازدواج می دهند . به ازدواج به چشم حلال مشکلات نگاه می کنند .

حسابگری جای محبت و عاطفه را می گرفته و طبیعی است وقتی درآمد و اموال و عناوین دکتر ، مهندس ، معیارهای اصلی انتخاب همسر باشند نباید انتظار تشکیل خانواده خوشبخت و شاد را داشت و بسیاری اند ازدواج ها در چنین خانواده هایی برای حفظ منابع شخصی اش به ادامه زندگی مشترک می دهند . به اعتقاد کارشناسان : به تدریج که زنان از نظر اقتصادی مستقل می شوند آمار طلاق نیز افزایش می یابد .

در واقع با افزایش سطح آگاهی افراد از حقوق انسانی و اجتماعی شان ئ استقلال مالی زنان زوج ها دیگر تمایلی برای تحمل نابسامانیهای مشترک ندارند . بسیاری از زوج ها پس از تولد فرزندان تمام مهرو محبت خود را نثار آن ها می کنند و همسرشان را فراموش می کنند . باید دقت کرد که زمینه های طلاق عاطفی در واقع از همان انتخاب نامناسب همسر فراهم می شود گاهی به نظر زوج یک سری انگیزه ها و احساسات برای شروع یک زندگی کافی به نظر می رسد اما در طول زمان مشخص می شود برای رشد و بالندگی نیاز به عوامل دیگر دارد .

در واقع افرادی که تن به ازدواج های هیجانی می دهند تسلیم یک سری هیجانات وانگیزه های غیر واقعی می شوند و بدلیل کمبودهای روانی ۰ عاطفی مختص یک دوره سنی به انتخاب دست می زنند و پس از چند سال در می یابند که به اشتباه همسر خود را انتخاب کرده اند .

نداشتن مهارت های اساسی در انتخاب همسر می تواند از علل دیگر طلاق عاطفی باشد اما گاهی دیده می شود . زوج ها در انتخاب همسر اشتباه نکرده اند اما نتوانسته اند تفاهم با همسر خود برسند زیرا قادر به تشخیص تفاوت های جنسی در ابراز عواطف سایر نیازهای همسر خود نیستند ، این موضوع به ویژه در مورد اقایان مصداق دارد زیرا بسیاری از آنها تصور می کنند فقط به هنگام خواستگاری و ازدواج است که زنان نیاز به ابراز محبت دارتد . در طول زندگی مشترک لازم نسبت نیازهای روحی – روانی – همسر خود را برآورده کنند .

علل ادامه زندگی در طلاق

اگر مشکلات فعلی نباشد زوج ها به راحتی بتوانند از هم جدا شوند و اینده آنها تأمین باشد شاید ۸۰ درصد زوج ها از یکدیگر جدا شوند . در حال حاضر عاطفه و محبت جندانی بین خانواده ها وجود ندارد و اکثر آنها به دلایل     به زندگی مشترک ادامه می دهند . این خانواده ها از نظر عاطفی از هم طلاق گرفته اند .اما به اجبار فرهنگ ، احساس مسئولیت نسبت ه فرزندان ناوانی اقتصادی زن پس از جدایی در آینده فرزندان از هم جدا نمی شود . بیشتر زنان به دلیل اینکه فکر می کنند فرزنداشان در صورت جدایی در آینده دچار مشکل می شوند اقدام به طلاق نمی کنند در چنین شرایطی زن و مرد تنها به دلیل اینکه زیر یک سقف زندگی می کنند و یا صاحب فرزند شده اند تن به ادامه زندگی می دهند .

در ایران بیشترین عوارض جدایی را زن ها متحمل می شوند و به دلیل نوع نگاه جامعه به قشر زن ، محدودیت های اجتماعی و نوع نگاه جامعه به قشر زن ، محدودیت های اجتماعی و نوع نگاه مردان به زنان مطلقه زنان ترجیح می دهند با ناامنی های روانی و اجتماعی بعد از طلاق مواجهه می شوند بیشترین زنان محکوم به ادامه زندگی مشترک هستند و به همین دلیل دیده می شود که برخی از زنان متأهل با مردان دیگر رابطه جنسی دارند . در حال حاضر ۵۰ درصد زن و شوهر ها رابطه زناشویی یا یکدیگر ندارند و به احیا زندگی مشترک ادامه می دهند .

تأثیرات طلاق عاطفی

تأثیرات طلاق بر فرزندان : افت تحصیلی فرزندان خانه و مدرسه . در بعضی موارد خودکشی جوانان و بروز اختلالات هیجانی ، افسردگی فرزندان ، بچه ها بیشتر از همه نگران آن اتفاق نهایی هستند که نامش طلاق رسمی است بر اساس اظهار روانشناسان در خانواده هایی که والدین در وضعیت در وضعیت طلاق عاطفی به سر می برند . کودکان به طور داوئم در معرض تنش ناشی از دعوای پدر و مادر قرار دارند . در این وضعیت جدایی والدین تأثیر مثبتی بر بهبود وضعیت روانی فرزندان دارد . فرزندان چنین خانواده هایی محروم از محبت والدین در جامعه سرخورده و رها شده اند .

و بیشترین آسیب به فرزندان خانواده وارد و گاهی دیده می شود علاوه بر روابط سرد بین همسران – فرزندان و والدین نیز به بن بست عاطفی در برقراری ارتباط با یکدیگر دچار می شوند . این گونه بچه ها به مشکل بی اعتمادی به دیگران ناامیدی از آینده به دلیل حس بی اعتمادی که به دیگران دارند. در ازدواج خود دچار مشکل می شوند و نمی توانند با همسرانشان به سازش برسند و خاطرات دوران کودکی و دعوای پدر و مادر ، دائماً برای آنها زنده می شود .

تأثیر طلاق عاطفی بر همسران

عدم اعتماد هر یک از زوجین به دیگری، عدم درک متقابل زن و شوهر و قرار گرفتن اعضای خانواده در جایگاه واقعی . افزایش ازدواج موقت در اقایان . خیانت به همسر در خانمها ، اقدام به خودکشی ، فرار از خانه ، افسردگی ، تمایل به مصرف مخدر و دیگر ناهنجاریهای اجتماعی.

نتیجه گیری :

باید بدانیم دوست داشتن و عشق آموختنی است و نیاز مداوم به تمرین و بازآمزی دارد . عشق میان زن و مرد مانند نهال است که اگر از آن مراقبت به عمل نیاید خشک می شود . پس به این مسئله اکتفا نکنید که یک بار ابراز علاقه برای همیشه کافی است . رسیدگی روزانه به این نهال قطعاً الزامی است .

پس باید فضاهای دیداری و گفتاری بیشتری را برای همدیگر تعریف کنیم . باید همدردی و صبر اصلی خود قرار دهیم .

اما آنچه مهم است مثل هر مهارت دیگر باید آموخت و رفع اشکال کرد اگرصحیح و تمرین مناسب بعد از مناسب بعد از ان شاید الزامی ترین شروع باشدمهرات های ارتباطی ، گفتاری و سایر مهرات های زندگی بسیاری از مشکلات و تهدیدها را به قوت و فرصت تبدیل می سازد .

راهکار :

بهتر است نسبت به ازدواج که که شاید   از تولد مهم ترین حادثه زندگی هر انسانی است . تأکل و تدبیری بیشتری به خرج داد . شاید تنها آزمایشات اولیه خونی ، پزشکی و فیزیکی برای صدور ازدواج کافی نباشد چه بسا که رنج به دنیا آمدن کودکان ناقص بیشتر از کودکان بیماری روحی نیست ، مشاوره و تأیید سلامت دهی روانی افراد و همچنین سازگاری دو نفر با یکدیگر از طریق متخصصان کم اهمیت تر از سایل فیزیکی و ژنتیکی نیست . به جای ترغیب جوانان به ازدواج از طریق بیان مسایل شرعی ، بر شمردن مزیت های تکامل فردی – شعارهای رنگارنگ ، تشویق به ساده برگزار کردن مراسم و حتی ترغیب آنها از طریق وام های ازدواج برای این امر مهم زیر ساخت های اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی هر جامعه را اصلاح کرد و شرایط انتخاب صحیح همسر و کسب مهارت های اساسی زندگی را فراهم نمود . و به قول معروف علاج واقعه قبل از وقوع کرد . البته نمی توان نقش تورژانس اجتماعی و مراکز مشاوره ای که تا کنون از طلاق ۳۵ تا ۴۵ درصد این گونه خانواده جلوگیری می کند نادیده گرفت .

منابع:

كتاب ميزان الحكمه

بحارالانوار

تحكيم خانواده آيت الله ري شهري

رضايت از زندگي استاد پسنديده

گفتگوي صميمانه با عروس و داماد

تبیان

آکا ایران

میگنا

وبلاگ ازدواج

انجمن آنتی ۶۶۶

دین و فطرت

وبلاگ مشکلات ما

انجمن پی سی پرشین

یک لیوان اب درسی